İstatistiklere göre dünyada her bin insandan biri işitme engelli olarak doğuyor. Hemen hemen eşit sayıda insanda ise hayatının ilerdeki dönemlerinde sağırlık gelişebiliyor. Eskiden imkansız olan tedavi, günümüzde tıpta yaşanan devrim niteliğindeki gelişmelerle artık mümkün.
Tedavisi biyonik kulak yani koklear implant ile yapılıyor. Biyonik kulak, işitme cihazlarından az yarar sağlayan ya da hiç yarar sağlamayan ileri ve çok ileri derecede işitme kaybı olanlara yardımcı olmak amacıyla tasarlanan elektronik bir aygıt. Operasyonla kulak arkasından giriliyor, biyonik kulağın elektrotları kemikten geçip iç kulağa yerleştiriliyor. Elektrotun bağlı olduğu cihaz da cilt altına yerleştiriliyor.
Muhammed'in annesi Şefika Arıboğa:
Muhammed'e 1,5 yaşından sonra teşhis konuldu. Doğuştan işitme engelli. 2,5 yaşında ameliyat oldu. Oğlum şimdi 4,5 yaşında ve konuşmaya başladı.
Ancak atlanmaması gereken bir nokta var. O da konuşma eyleminin işitme eylemiyle paralel işliyor olması. Eğer işitme sorunu tedavi edilmezse konuşma da öğrenilmiyor. Bu yüzden de çocuklarda yaşın 6'yı geçmemesi gerekiyor.
Çocuk 6 yaşından sonra işitiyor olsa da konuşmayı öğrenemiyor. Biyonik kulak ve uygulamalarına ilişkin sorularımızı İstanbul Eğitim ve Araştırma Hastanesi Başhekimi KBB Klinik Şef V. Doç. Dr. Özgür Yiğit'e sorduk.
- Biyonik kulak hangi durumlarda kullanılıyor?
Biyonik kulak, doğuştan işitme engelli çocukların ve sonradan işitme kaybı olan erişkinlerin tedavisinde kullanılıyor. İşitme engelli doğan bir çocuğun ya ailesinde genetik olarak vardır bu durum ya da gebelik esnasında annenin geçirdiği birtakım hastalıklardan kaynaklanır. Ya da doğum esnasında sıkıntılı bir süreç yaşanmıştır ve bebek yine işitme engelli doğabilir. Bebeklik döneminde çocuğun geçirdiği menenjit gibi bir hastalık sonucu da işitme kaybı gelişebilir.
- Diyelim ki işitme engelli olduğunun farkına varıldı ve hasta size getirildi, nasıl bir süreç işliyor?
Öncelikle erken tanı çok önemli, özellikle doğuştan işitme kaybı olan çocuk grubunda. Bu tespitler artık çok kolay, çünkü yenidoğan işitme taraması artık bütün hastanelerde yapılıyor. Diyelim ki bize bir çocuk geldi, iki kulağında da ileri derecede işitme kaybı var, hemen cihazlandırmaya gidiyorsunuz ve çocuğu işitme eğitimine alıyorsunuz. Beynin işitmeyi sağlayan bölümü 6 yaşına kadar kendi gelişimini tamamlıyor. Eğer 6 yaşına kadar beynin o bölümüne uyaran gitmezse, siz o bölüme uyaran gönderseniz bile artık algılayamıyor. Konuşmaya çalışmamışsa, bundan sonra duysa bile konuşması mümkün olmuyor. Çünkü konuşma eylemi duyma eylemiyle paralel işliyor. Eğer işitme sorunu tedavi edilmezse konuşma da öğrenilmiyor. Dolayısıyla ilk altı ayda tanıyıp, cihazlandırıp duyma eğitimine başlamak bu işin ana felsefesi.
- Biyonik kulak hemen takılmıyor o zaman...
Çocuğa önce işitme cihazı veriliyor. İki kulağından da yüksek sesleri duyması sağlanıyor. Çocuğun beynine ses gitmeye başlıyor. Çocuklar, bu cihazla duymaya başlıyor. Zamanla cihazla alçak sesleri de duymaya başlarsa biyonik kulağa gerek kalmıyor zaten. Dolayısıyla bu çocuklar o cihazla bile duyabiliyor konuşabiliyor hale geliyor ve ömür boyu o cihazı kullanıyor. Normal okula gidebiliyor. Diğer durumda ilk altı ay boyunca işitme cihazını deniyorsunuz altı aydan sonra biyonik kulak çocuğa takılıyor.
- Nasıl bir cihazdan bahsediyoruz?
Ameliyat genel anestezi altında yapılır. Kulak arkası yapılan bir kesi ile operasyona başlanır. Oradaki kemik oyularak iç kulağa biyonik kulağın elektrotları yerleştirilir. Cilt altına elektrotun bağlı olduğu cihaz yerleştirilir. Cihazın üstüne de aletin dış parçası yapıştırılır. Bu mekanizma dışarıdaki sesleri elektrik akımına çevirip iç kulaktaki sinirleri uyarır. Sinirler vasıtasıyla da ses beyne gitmiş olur. Dış parçasının pili vardır. Ameliyat 1.5 ile 5 saat sürer. Hastanede kalış süresi hastanın ihtiyaçları ve kullanılan cihazın tipine göre bir geceden birkaç güne değişir.
- Bu tarz tedavide dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir?
Burada önemli olan doğru hastaya doğru cihazı takmak. Bir de biyonik kulak takmakla bu iş bitmiş olmuyor. Öncesinde ve sonrasında yapılacak eğitimler bu işin çok önemli bir parçası. Özellikle aileleri bu konuda defalarca uyarıyoruz. Çünkü çocuk cihaz takıldıktan sonra işitme açısından sanki yeni doğmuş bir çocuk gibi oluyor. Yeni doğmuş çocuk işitse bile konuşmayı 2 yıl içinde öğreniyor. Önce çocuk duyduğu seslere uyum sağlayacak, sese alışacak. Ailelerin aldığı işitme ödevlerini yapıp çocukla ilgilenmesi gerekiyor.
- Özel eğitim veriliyor mu?
Ameliyattan sonra özel eğitim merkezlerine yönlendiriyoruz. Hastaların bu eğitimlere 5 yıl boyunca devam etmesi gerekiyor. Biz bunun takibini de yapıyoruz.
Yetişkinlerde biyonik kulak uygulaması nasıl oluyor?
Viral enfeksiyon, damar tıkanıklığı gibi sorunlar nedeniyle ani işitme kaybı geçiren 20'li yaşlardaki hastalara hemen hemen takabiliyoruz. Ya da kaza nedeniyle işitme duyusunu kaybetmiş birine. Önemli olan işitme kaybı olduktan sonra çok uzun sürenin geçmemesi gerekiyor. Eğer 10 yıl geçmişse ameliyat olsanız bile faydası olmuyor. Konuşma yetisi kaybediliyor.
Çiğdem İŞLER
