Çocukluk çağı, kazaların en sık karşılaşıldığı dönemler. Kazalarda anne babaların soğukkanlılığını koruması müdahalenin de daha sağlıklı gerçekleşmesini sağlıyor. BSK Eskişehir Anadolu Hastanesi Çocuk Hastalıkları Uzmanı Dr. Lale Camcı, çocukların en sık karşılaştığı kazalar ve yapılması gerekenler ile ilgili bilgi veriyor.
Çocuklarda özellikle bebeklik dönemlerinde, yani 0-6 aylık yaşam döneminde en fazla görülen kazalar yataktan yuvarlanarak düşmelerdir. Bu dönemden sonra özellikle bebek ve çocukların hareket kabiliyetlerine göre düşmeler, yabancı cisim yutmaları ve yabancı cisimleri vücut doğal açıklıklarına (burun, kulak vs.)sokmalar, kimyasal madde/ilaç içme, elektrik çarpmaları, mutfakta yanma/kesici delici alet yaralanmaları ve trafik kazaları daha sık görülmektedir.
Bu durumlarda ailelerin ilk yapması gereken şeyler nelerdir? Hangi durumlarda doktora başvurmak gerekir?
İlk olarak anne babanın sakin olması gerekir. Düşmelerde, özellikle kafa travması öncelikli olan düşmelerde, çocuğun bilinç durumu değerlendirilmeli, kusma olup olmadığı izlenmeli ve ilk 2 saat içinde çok telaş etmeden donanımlı bir hastaneye başvurulmalıdır. Kimyasal madde ve ilaç içilmesi durumunda ilk olarak evlerde kolay yerde bulunması gereken zehir danışma merkezlerinin numarası çevrilerek durum hakkında bilgi alışverişinde bulunulmalıdır. Özellikle çocuğu kusturmaya çalışmadan ve birşeyler içirmeden önce bu bilgiye ulaşmak önemlidir. Yabancı cisim yutmalarında cisim ağızda yakındaysa hafif parmak hareketiyle çıkartılması denenebilir ancak burun, kulak gibi doğal açıklıklara yabancı cisim sokulmuşsa kurcalamadan ve cisimleri daha derine itmeden bir sağlık kuruluşuna başvurmalıdır. Elektrik çarpmalarında kalp ritim bozuklukları oluşabileceğinden hemen monitorize edilmesi gereken çocukları derhal bir hastaneye götürmekte fayda vardır. Kimyasal olmayan su, çay yanıklarında yanan bölge hemen üzerindeki giysiler nazikçe çıkartılarak su altında tutulmalı ve üzerine temiz bir gazlı bez haricinde bir şey sürüp örtmeden hastaneye sınıflama ve müdahale için gidilmelidir. Kesici delici alet yaralanmalarında kanamanın şekli, yeri, derinliği iyice belirlenip yüzeysel kesilerde sadece pansuman yapılmalı, tetanos aşısı olan çocuklarda çok endişe edilmemelidir. Derin kesilerde, kanama basit bastırma metodlarıyla durmuyorsa ve atardamar kanaması şeklinde nabızlara eşlik eder şekilde ve yoğun kanama varsa hastaneye gidilmelidir. Trafik kazalarında ne olursa olsun hastanın durumu stabil halde olsa bile hastaneye gidilmesi gereklidir.
En riskli kazalar hangileridir?
Trafik kazaları (ki çocuklar özellikle maceracı oldukları oyun çocuğu döneminde emniyet kemeri takmayı reddeder), kafa travması başta olmak üzere düşmeler, elektrik çarpmaları, kimyasal madde ve ilaç içmeler ölümcül sonuçlar doğurabileceğinden tehlikeli kazalardır.
Bu gibi durumlarda ailelere ne gibi görevler düşmektedir?
Aileler mutlaka tedbir almalıdır. Emniyet kemerini kendileri de takarak örnek olmalı, mümkünse çocuğun yanında seyahat etmeli ve çocuk oto güvenlik koltuğu kullanılmalıdır. Özellikle yürümeye ilk başlandığında sivri köşeli mobilyalar için önlem alınabilir, çocuğun kolayca takılabileceği kilim, halı gibi eşyalar yerine yere sabitlenmiş kaplamalar tercih edilmelidir. Ortalıkta çamaşır suyu gibi su ile karıştırılacak maddeler bırakmamak, ilaçları daima çocukların erişemeyeceği yerlerde mümkünse kilit altında saklamak gereklidir. Mutfak ve banyo en tehlikeli yerler olduğundan kayıp düşmesini önleyecek önlemler, ocakta ateş ve kızgın yağ bulundurulmaması ve çocuğun uzak tutulması, bıçakların ulaşamayacakları çekmecelerde saklanması gibi önlemler alınmalıdır.
Yaralı çocuklar acil servise götürülürken nelere dikkat edilmelidir?
Yaşamsal belirtileri iyice kontrol edilmeli, yolda oluşabilecek değişiklikler gözlenmeli ve doktora bilgi verilmelidir. Düşmelerde kol ve bacak, boyun gibi bölgelerde kırıklardan şüphe ediliyorsa bu bölgelerin hiç hareket etmemesine özen gösterilmelidir. Kanamalarda kanama bölgesine temiz bir bezle baskı uygulamak gerekli olabilir, atardamar kanaması düşünülüyorsa turnike uygulaması hakkında bilgi sahibi olan birinin uygulamayı yaparak acil servise getirmesi yararlı olacaktır. Yanıklarda hastalar yıkama sonrası temiz bir bezle sarılıp getirilebilir. Elektrik çarpması, kimyasal madde zehirlenmeleri gibi herhangi başka bir durumda ilk olarak çocuğun solunumunun sekteye uğramaması ve dolaşımının sağlanması yeterli olacaktır. Bunun için ailelere düşen en büyük görev bu tür kazaların özellikle evlerde ve mahalle aralarında çok sık olabileceği düşünülerek hem ilkyardım konusunda bilgi sahibi olmak hem de senaryolara göre nasıl davranacağını önceden çalışıp hesaplamaktır. 112 ya da acil yardım için çağırılacak numaralar, kolay bulunabilecek ve hemen ulaşılabilecek yerde olmalıdır.
Özellikle çoklu travmaların oluşabileceği trafik kazalarında, düşüp boyun travması geçirmesi muhtemel olan çocuklarda, kimyasal ve radyasyona bağlı kitleleri ilgilendiren durumlarda ambulans hizmetlerinden ya da organize bir sivil savunma sisteminden faydalanmayı beklemek daha akıllıca olacaktır.
Her kazada sakin olup önce durumu değerlendirmek, çocuğun o andaki sağlık durumunu ve hayati tehlikeyi saptamak ve daha sonra gerekli yerleri arayıp yardım istemek, gerekiyorsa da kısa bir değerlendirmeden hemen sonra yaşam desteğine başlamak çok önemlidir. Örneğin soluk borusuna nohut, boncuk gibi yabancı cisim kaçırması muhtemel çocuklarda solunum sıkıntısı, morarma gibi durumlar çabuk ortaya çıkacak ve aile panik yapmazsa bunlara daha çabuk müdahale edebilecektir. Bebeklerde dizüstüne yatırmak, kürek kemikleri arasına avuç içiyle birkaç kez vurmak, daha büyük çocuklarda klasik Heimlich manevrası yapmak (hastanın arkasına geçip iman tahtası altına bir yumruk koyup diğer elimizin avuç içiyle yumruğu hızlıca bastırmak) önemlidir. Bunlarla sonuç alınmıyorsa ağızda ağıza ve buruna solunum desteği vermek, kalp masajı denilen ve kardiyopulmoner ressüsitasyon (kalp-akciğer canlandırması) olarak da adlandırılan nefes ve kalp atımına destek hareketlerine vakit geçirmeden geçmelidir. Kimyasal yanıklarda elbiselerin çabuk uzaklaştırılması, bol suyla yıkama, gözlerdeki yanıklarda bol suyla yıkama, güneş yanıklarında koruyucu kremler sürmek ve ağrıyı azaltmaya çalışmak yapılabileceklerin başında gelmektedir. Sakin olup hastayı en yakın hastaneye götürmek en faydalı hareket olacaktır. İlkyardım bilgisi mutlaka her aileye verilmelidir.
