Engelli ve annesi erken emekli olur

Cem Kılıç

Ülkemizde yaklaşık 8 milyon engelli olduğu biliniyor. Sosyal güvenlik sistemi gerek engellilerin kendileri gerekse aileleri bakımından bir takım düzenlemeler getiriyor. Kanunda engelli anneleri için önemli düzenleme var. Buna göre; "emeklilik veya yaşlılık aylığı bağlanması talebinde bulunan kadın sigortalılardan başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malül çocuğu bulunanların, 5510 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonra geçen prim ödeme gün sayılarının dörtte biri, prim ödeme gün sayıları toplamına eklenecek ve bu süreler emeklilik yaş hadlerinden indirilecek".

Bu düzenleme 1 Ekim 2008'den sonrası için geçerli. Bir örnek verelim, engelli annesi olarak Ayşegül hanım Ekim 2008 sonrası 4 yıl sigortalı olarak çalışmışsa, toplam prim gününe 1 yıl ilave prim yatacak ve emeklilik yaşı da 1 yıl düşecektir. 50 yaşında emekli olacağı yerde 49 yaşında emekli olacak ve prim gününe 360 gün ilave edilecek.

Belirleyici olan rapor

İstihdam zorunluluğu, prim teşviki, korumalı işyerleri gibi uygulamalarla istihdam sorunu çözülmeye çalışan engelliler, sağlık durumlarına bağlı olarak emekliliklerinde farklı uygulamalara tabiler. Engelliler zaten sağlık durumları nedeniyle daha fazla zorluklarla karşı karşıya oldukları için emeklilikleri de sağlık durumlarına bağlı olarak çok daha kısa süre çalışmış olmaları kaydıyla gerçekleşebiliyor.

Engellilerin emekliliklerinde yaş şartı yok. Gerekli prim ödeme gün sayısını ve sigortalılık süresini dolduran engellilerimiz yaşı beklemeden emekli olabilirler. Gerekli sigortalılık süresi ve prim ödeme gün sayısını işe giriş tarihi ile birlikte vergi indirim belgesindeki rapor oranı ve derecesi belirliyor.

Engellilerin emekliliğinde iki farklı dönem var...

1 Ekim 2008 sonrasında Sosyal güvenlik reformu ile birlikte emeklilik koşulları önemli ölçüde değiştiği için engellilerin emekliliğinde de iki dönem var. Sağ ütteki tablo 1 Ekim 2008 öncesi sigortalılık başlangıcı olan engellilerin emeklilik koşullarını gösteriyor.

Ekim 2008 öncesi sigorta girişi olan engelliler, rapor oranları ve derecelerine göre farklı prim ödeme gün sayılarına ve sigortalılık sürelerine tabiler. I. Derece yüzde 80 ve üzeri raporlular, işe giriş tarihine bakılmaksızın 15 yıl sigortalılık ve 3600 gün yani 10 yılı prim ödemiş olmaları şartıyla emekli olabiliyorlar. I. Derece engelli raporu olanlar için sigortalı olunan tarih 1 Ekim 2008 öncesinde emeklilikte hiçbir şeyi değiştirmiyor.

II. Derece ve III. derece raporlular için 5 Ağustos 1991 tarihi ve öncesi ile sonrası arasında emeklilik şartları farklılık gösteriyor. 5 Ağustos 1991 ve öncesinde sigortalılık başlangıcı olan II. derece ve III. derece engelliler 15 yıl ve 3600 gün şartlarını yerine getirerek emekli olabiliyorlar. Ancak bu tarihten sonra sigortalılık başlangıcı olan engellilere her bir geçiş dönemi için II. derece engelliler için prim ödeme gün sayısına 80 gün, III. derece engelliler için ise 160 gün eklendiğini görüyoruz.

Kademeli geçiş uyarınca prim ödeme gün sayılarına ekleme olunca sigortalılık süresi de yükseliyor. Dolayısıyla kademeli geçişe göre II. ve III. derece engelli raporuna sahip engellilerin emekli olmak için gerekli prim ödeme gün sayıları ve sigortalılık süreleri yükselmiş oluyor.

Ekim 2008 sonrası yeni dönem başladı

Sosyal güvenlik reformuyla, engelli çalışanların emeklilik koşullarında da önemli değişiklikler geldi. Engellilik oranları 1 Ekim 2008 öncesinde %40-60, %60-80 ve %80 üzeri olarak sınıflandırılırken, yeni dönemde %40-49, %50-59 ve %60 üzeri olarak belirlendi. Bu yeni sınıflandırma 1 Ekim 2008 sonrasında sigorta başlangıcı olan engelliler adına olumlu oldu. Ayrıca daha önce engelli emekliliğinde aranan vergi indirim belgesi alma şartı da 1 Ekim 2008 itibarıyla kaldırılmış oldu.

1 Ekim 2008 öncesi I. derece engelliler için emeklilik şartları aynıyken, II. ve III. derece engelli raporuna sahip olan kişiler için sigortalılık başlangıç tarihi emeklilik için gerekli şartları değiştiriyordu.

1 Ekim 2008 sonrasında ise I. derece engelliler için de emeklilikte gerekli şartlar değişti. 1 Ekim 2008 sonrasında ilk kez sigortalı olan I. derece engellilerin emekli olabilmeleri için 15 yıl sigortalılık ve 3.700 gün prim ödeme gün sayısından başlayarak her yıl kademeli olarak artan şekilde 1 Ocak 2015 sonrasında 3.960 prim gününe erişmeleri gerekiyor.

Vergi indirimi

Vergi indirimi için, bulunduğunuz yerdeki vergi dairesi başkanlığına veya vergi dairesine başvurulması gerekiyor. Başvurunuz üzerine sevk edileceğiniz hastane, sağlık kurulunun vereceği işgücü kaybına ilişkin rapor ve ekleri, Maliye Bakanlığı Merkez Sağlık Kurulu'na gönderilecek ve sağlık kurulu en az yüzde 40 işgücü kaybına uğradığınıza karar verirse, vergi indirim hakkı alacaksınız. Yüzde 40'ın altındaki işgücü kayıplarında vergi indirim hakkı verilmiyor.