Hangi sektörde, hangi büyüklükte olursa olsun, her işletme için aynı şey geçerli değil mi? Bir işletme açılmadan önce ciro, maliyet, genel gider vb yönlerinden çeşitli araştırmalar yapılır, araştırma sonucuna göre işyeri (kendi mülkiyeti değilse) kiralanır. Maliye, SGK gibi kurumlara da bildirim yapılarak "dükkân" açılır.
Eczacılar için farklı mı peki bu süreç? Eczacılar da aynısını yapar. Fazladan Sağlık Bakanlığı'ndan da açılış öncesi izin alırlar. Mal alır borçlanırlar, mal satar alacaklanırlar. Defter tutarlar, KDV ve Gelir Vergisi (GV) öderler. Özetle eczaneler de diğer işletmelerin tabi olduğu prosedürlere tabidirler.
22.000 (serbest) eczacı, bu denli ticari hayatın içindeyken, 15 milyar TL büyüklükteki ilaç pazarının perakendecileri olarak işletmecilik konusunda eğitim almış olmak istemezler miydi peki? Üniversiteler; son birkaç yılda "eczane işletmeciliği" dersini, eksikliği fark edip programlarına almış durumdalar. Bunun mevcut eczanelere yararı olmasa da yeni nesil eczacılara katkı sağlayacağı kuşkusuz. Ancak işletme eğitiminin, haftada 2-3 saat ve tek dönem olarak verildiği düşünüldüğünde aşağıda sayacağımız riskli konularda yeterli olduğunu söylemek zor. Halbuki işletme yönetimiyle ilgili kavramlar, eczaneyi açtıktan sonra eczacıların günlük hayatında, neredeyse farmasötik kavramlar kadar belki daha da fazla yer edinecek.
Her eczacı eczanesini açar açmaz binlerce çeşit ilacı rafına, stokuna almak durumunda. Sektörde alışlar da vadeli (ecza deposundan) gerçekleşiyor, satışlar da (Yüzde 90'ı SGK'ya). Alışın vadesi ile satışın vadesi arasındaki uyumsuzluk (alış daha kısa vadeli ise), karşılıksız çek demek, karşılıksız çek ise hapis cezası demek. Bu kadar ağır sonuçlarla karşılaşabilecek eczacılar daha fakülteden çıktığında stok devir hızı, alış ve satış vadesi, kârlılık gibi kavramlarla tanışık olmalı. Eczanenin kasasında yer alan paranın içinde devletin payı (KDV, GV) var, ecza deposunun payı var (ilaç karşılığı), işyeri sahibinin de (kira), kalfanın da (ücret) payı var. Bunlara finansman gideri, elektrik, kırtasiye vb masraflar da eklenebilir. Dolayısıyla her eczacı, fakültesinden mezun olurken eczane kasasındaki saydığımız bu payları ayıklayabilecek düzeyde bilgiye de sahip olabilmeli.
Muvazaalı eczaneler tehdit ediyor
Eczacıların yıllardır baş edemediği bir başka sorundan bahsedeyim şimdi. Muvazaa (danışıklı işlem) kelimesini hukukçular dışında bir de eczacılar bilir herhalde. Sermayedarının eczacı olmadığı, yasal olmayan eczaneler için kullanılıyor bu "muvazaalı eczane" tabiri. "Eczacı olmadan nasıl eczane açılabiliyor" derseniz, onun çözümü de şöyle bulunmuş: Zora düşmüş bir eczacıyla anlaşılarak, eczaneye uğramasa da maaş bağlanıyor, karşılığında diploması kiralanıp, eczane duvarına asılıyor. Duvarda diploması duran eczacı, bir sermaye koymadan eczaneden maaş alıyor, sermaye koyan yasadışı girişimci ise hakkı olmadığı halde parasının gücüyle eczane işletebiliyor. Bu, bir yandan halk sağlığını tehdit ederken diğer yandan da yasalara uygun hareket eden düşük sermayeli eczacıların haksız rekabete uğramalarına neden oluyor.
Eczacıların her türlü iletişim aracını kullanarak yürüttükleri ve ses getirdikleri kampanyalarına bu iki konuyu da eklemelerinde yarar var. "İşletme eğitimi eksikliği" ve "muvazaalı eczane" konularında Sağlık Bakanlığı'na da Eczacılar Birliği'ne de üniversitelere de görevler düşmekte.
Ahmet Karabıyık
Referans
