40’ı aşkın uluslararası bilimsel yayınla önemli mesafe alındı. Laboratuvarda, hayvan ve insanlarda yürütülen çalışmalar bittiğinde, FDA gibi ilaç idarelerinin bir dosyada aradığı tüm bilimsel verilere ulaşılmış olacak. Böylece kanamaların durdurulmasında Türk bilim adamları bir devrim gerçekleştirecek. İlaç kanama bölgesinde ağ oluşturarak saniyeler içinde kanamayı durduruyor. Şu ana dek yan etkiye rastlanmadı.
İlacın idari-hukuksal yönü
İdari ve hukuksal haklı önlemler, kimi zaman da küçük sermayelerle ilaç keşfi önünde bariyer oluşturuyor. Abartılı bir örnekle, bildiğimiz şişe suyunun üzerine “susuzluğun giderilmesinde kullanılır” yazabilmek için milyonlarca dolar harcama gerektiren bir dizi prosedürü yerine getirmek gerekiyor. Bu bariyer nedeniyle, etkili olduğu iyi bilinen bazı bitkisel ürünler, etkinliği şüpheli ürünlerin izlediği yolu izlemek zorunda kalıyor. Bu ürünler “ara ürün” ya da Tarım Bakanlığı’ndan onay alarak “gıda takviyesi” olarak karşımıza çıkıyor. İşin ekonomik yönü bir yana, ilaç alanında 1986’dan bu yana yapılan düzenlemeler Türk ilaç sektörümüzü geliştirirken, ilaç araştırmaları ile ilgili mevzuat, etik kurulların kurulması Türklerin ilaç keşfine giden yolculuğunda birer basamak oldu.
İlaçta karekod
Bir başka başarı da karekod uygulaması. İlaçların tek tek izlenmesine elveren sistem de Türk bürokratlarının özgün bir çalışması. Konunun uzmanları yurt dışından davetler alıyor ve sistemi Batılılara anlatıyorlar. Sistem sayesinde bakkaldan ekmek alır gibi reçetesiz alınan ilaç zapt-ı rapt altına girecek, sahte ya da kalitesiz ilaç anında saptanacak. Eczacıları bir parça tedirgin etse de, sistemin işlemesi büyük katkı sağlayacak. GDO’lu ürünlerin suçlandığı şu dönemde, reçetesiz ve bilinçsiz antibiyotik kullanımı GDO’dan çok daha fazla antibiyotik direncine yol açıyor.
Üretim yeri denetimi
İlaç Eczacılık Genel Müdürlüğü, ithal ilacın üretim yerini denetleme kararını sürdürüyor. Bazen aynı üretim yerinden gelen ve hiçbir avantajı olmayan, aynı özellikteki 7’nci, 8’nci ürünlerin yol açtığı dosya kalabalığı, sınırlı iş gücünü rasyonel kullanmanın önünde büyük engeldi. Bu sayede ithalatçılar yerli üretime yönleniyor, bu da Türk İlaç Sanayii’ne kan veriyor. Yenilik içeren ürünlerde ise öncelik verilerek bir an önce ruhsatlanması sağlanıyor.
Klinik eczacılık
Kazanılan işgücü sistemin atıl kahramanları olan eczacılarla işbirliği projelerine tahsis edildiğinde sağlığa büyük katkı olacak. 25 bin kişilik kalifiye bir sağlık ordusu niteliğindeki eczacılar halkın ücretsiz, en kolay erişilebilir danışmanları. Ama eczane bürokrasisi, geçim derdi, manipülasyonlar derken bir kavuşamadıkları etkin rolde sürekli eğitim ve işbirliği sayesinde harikalar yaratabilirler.
TÜFAM
TÜFAM (Türkiye Farmakovijilans Merkezi) tüm ilaç otoriteleri ve Dünya Sağlık örgütü ile sürekli koordinasyon halinde ilaçların yan etkisini monitorize ediyor. Hekim, eczacı, akademisyen ve ilaç güvenliliği sorumlularına yönelik gerçekleştirilen 10’u aşkın eğitimden birini daha bugün ve yarın Farmakovijilans Derneği ile birlikte gerçekleştiriyor. Basında yer alan haberlerin aksine aleyhine, ABD Senatosu Sağlık Komisyonu raporu New York Times’ta yer alan Avandia adlı diyabet ilacı ve daha pek çok ilaç, sürekli izleniyor. İlaç dünyasında ender olmayan manipülatif bilgi kirliliğine karşı temkinli bir politika izleyen TÜFAM, bilim adamlarından oluşan bilimsel komisyonda ilaçlarla ilgili gelişmeleri değerlendirerek karar veriyor. Kısa geçmişinde dünyada bir ilacı ilk defa piyasadan çekme, yan etki ile ilgili ilk sinyali yakalama başarıları bulunan TÜFAM’ın ilaç firmalarına itibar ettiğine dair görüşler ise ilaç fiyatından denetime kadar firmaların aleyhine kararların alındığı bir dönemde dayanaksız kalıyor.
Dr. Seyfullah Dağıstanlı
