İşçinin kıdemi, işverenin vicdanına kalıyor

Gülümhan GÜLTEN

Hükümetin "milyonlarca işçi işverenden kıdem tazminatı alacağını tahsil edemiyor" gerekçesiyle mevcut sistemin yerine getirmeye hazırlandığı Kıdem Tazminatı Fonu önerisinde, işçinin kıdemi, yine işverenin vicdanına kalıyor. Hükümetin hazırlayıp işçi örgütlerine gönderdiği taslak çalışmada, işverenin fona yatırmadığı tutarlar için devlet garantisi olmayacak. Yeni fon sisteminde de işverenin işçinin kıdem tutarını Fon'a yatırmaması halinde, işçinin alacağını koruyacak herhangi bir güvenlik unsuru bulunmuyor. Hükümet önerisinde "İşverenin ödemediği tutarları işçi, işverenden tahsil edecek" deniliyor. Ama mevcut sistemde hakkını alamayan işçinin, yeni sistemde alacağını nasıl tahsil edeceği yine belli değil. Böylece Kıdem Tazminatı'nda her şeyi değiştiren hükümet, işçinin kıdem alacağını yine korumasız bırakıyor.

Diğer koşullar da ağır

Yeni sistemde işçilerin hak ettiği kıdemini alabilmesi için en az 15 yıl sigortalı olması şart koşuluyor. Ayrıca işten kendi isteğiyle ayrılan ya da işveren tarafından işten atılan işçinin ilk kıdem tazminatını alabilmesi için 15 yıl sigortalılık ve 3 bin 600 gün (10 yıl) çalışmış olma şartı aranacak. Bu şartları tutan işçiler hak ettikleri kıdem tazminatının tamamını değil, yarısını alabilecek. 15 yıl sigortası olmayan ya da 3 bin 600 günlük çalışmayı dolduramayanlar kıdem tazminatının yarısını da alamayacak. İlk kıdem tazminatı tutarını alıp daha sonra yeniden kalan kıdemini almak isteyenlerde 5 yıl çalışmış olma şartı aranacak. Bu şartlara uyan işçiler bireysel hesaplarında biriken kıdem tutarının yine yarısını alabilecek.

En kötü senaryoda kayıp % 75

Hükümet önerisinde Fon'da biriken paranın nemalanacağı reel faizlerle ilgili şartlardan, işçi ücretinin yıllar içinde reel olarak ne kadar artması gerektiğine ve işveren payına kadar bileşenler belirlenerek, 3 temel senaryo oluşturuldu. Senaryolar sistemde 15 yıl, 25 yıl ve 35 yıl kalma üzerine yazıldı. İşçi en iyi senaryoda bile bugünkü sistemde alacağı tutarın yüzde 96'sına ulaşabiliyor. Üstelik alacağı tazminatın, bugünkü tutarın yüzde 25'inde kalma ihtimali de var...

15 yıl çalışırsa

1. SENARYO: Reel faiz yüzde 3 düzeyinde gerçekleşirse, işçi ücretine de her yıl ortalama yüzde 1.5 reel artış sağlanmışsa, Fon'a ödenen işveren prim oranı yüzde 3 olarak belirlenmişse şu anda 1.021 lira brüt asgari ücretten bir işçinin alabileceği kıdem tazminatı 3 bin 774 lira olacak. Bu işçi şu andaki mevcut sistemde 15 bin 315 lira kıdem tazminatı almaya hak kazanıyor. Söz konusu işçi, Fon sistemine geçildiğinde şu anda hak kazandığı tazminatın sadece dörtte birini alabilecek.

2. SENARYO: Reel faiz yüzde 5 düzeyindeyse, ücretinde bu süre içinde ortalama yüzde 2.5 reel artış olmuşsa ve Fon'a ödenen prim oranı da yüzde 5 olarak belirlenmişse, şu anda 1.021 lira brüt asgari ücretten bir işçinin alabileceği kıdem tazminatı 5 bin 967 lira olacak. Bu işçi şu andaki mevcut sistemde 15 bin 315 lira kıdem tazminatı almaya hak kazanıyor. Söz konusu işçi, Fon sistemine geçildiğinde şu anda hak kazandığı tazminatın sadece yüzde 39'unu alabilecek.

25 yıl çalışırsa

1. SENARYO: Reel faiz yüzde 3 düzeyindeyse, ücretine bu süre içinde ortalama yüzde 1.5 reel artış olmuşsa ve Fon'a ödenen prim oranı yüzde 4 olarak belirlenmişse, şu anda 1.021 lira brüt asgari ücretten bir işçinin alabileceği kıdem tazminatı 9 bin 605 lira olacak. Bu işçi şu andaki mevcut sistemde 25 bin 525 lira kıdem tazminatı almaya hak kazanıyor. Söz konusu işçi, Fon sistemine geçildiğinde şu anda hak kazandığı tazminatın sadece yüzde 38'ini alabilecek.

2. SENARYO: Reel faiz yüzde 5 düzeyindeyse, ücretine bu süre içinde ortalama yüzde 2.5 reel artış olmuşsa ve Fon'a ödenen prim oranı yüzde 5 olarak belirlenmişse, şu anda 1.021 lira brüt asgari ücretten bir işçinin alabileceği kıdem tazminatı 19.975 lira olacak. Bu işçi şu andaki mevcut sistemde 25 bin 525 lira kıdem tazminatı almaya hak kazanıyor. Söz konusu işçi, Fon sistemine geçildiğinde şu anda hak kazandığı tazminatın sadece yüzde 78'ini alabilecek.

35 yıl çalışırsa

1. SENARYO: Reel faizler yüzde 3 düzeyindeyse, ücretine bu süre içinde ortalama yüzde 1.5 reel artış olmuşsa ve Fon'a ödenen prim oranı yüzde 4 olarak belirlenmişse, şu anda 1.021 lira brüt asgari ücretten bir işçinin alabileceği kıdem tazminatı 21 bin 658 lira olacak. Bu işçi şu andaki mevcut sistemde 35 bin 735 lira kıdem tazminatı almaya hak kazanıyor. Böylece söz konusu işçi, Fon sistemine geçildiğinde şu anda hak kazandığı tazminatın sadece yüzde 60'ını alabilmiş olacak.

2. SENARYO: Reel faizler yüzde 5 düzeyindeyse, ücretine bu süre içinde ortalama yüzde 1.5 reel artış olmuşsa ve Fon'a ödenen prim oranı yüzde 4 olarak belirlenmişse, şu anda 1.021 lira brüt asgari ücretten bir işçinin alabileceği kıdem tazminatı 34 bin 510 lira olacak. Bu işçi şu andaki mevcut sistemde 35 bin 735 lira kıdem tazminatı almaya hak kazanıyor. Böylece söz konusu işçi, Fon sistemine geçildiğinde şu anda hak kazandığı tazminatın sadece yüzde 96'sını alabilecek.