İFLAS EDEN KANADA ÖRNEĞİ BAŞIMIZA GELECEKLERİ GÖSTERİYOR
Meclis Plan ve Bütçe Komisyonu’nda, alt komisyon raporu üzerinden görüşülen “Sağlık Bakanlığınca Kamu Özel İşbirliği Modeli ile Tesis Yaptırılması, Yenilenmesi ve Hizmet Alınması”nı içeren tasarıyla şehir merkezlerinde özel şirketlere 3-5 bin yataklı yeni sağlık tesisleri yaptırılması hedefleniyor. Tasarı yasalaşırsa, hastane binaları ve eklentilerinin yapılması da dahil, başta sağlık hizmetleri olmak üzere tüm hizmetler kamu özel ortaklığı adı altında çok uluslu şirketlere altın tepside sunulacak. Kamu Özel Ortaklığı adı altında yapılacak özelleştirme ile şirketler sağlık hizmeti verirken, yanında kantin, otopark, fotokopi, malzeme satış yerleri, otel, alışveriş yerleri, kısaca bir hastane de bulunabilecek tüm yerleri de işletecek. Tasarıda bu model, “Yap-kirala-devret modeli” modeli olarak yer alıyor.
KAMU ÖZEL ORTAKLIĞI NEDİR?
Kamu Özel Ortaklığı (KOÖ), kamu hizmetlerini on yıllarca özel ellere teslim eden sözleşmelere dayanıyor. İhaleyi alan şirket, yaptığı binayı Sağlık Bakanlığına (ya da ilgili bakanlıklara) kiralayacak. Şirket ayrıca verdiği hizmetten (hastane, okul, otoban...) ve hastane içinde ve çevresinde yaptığı/yaptırdığı işlerden kâr ediyor. Bütün risk ve maliyeti ise kamunun üzerinde kalıyor. Bu da yetmiyor, şirketlere hizmet garantisi veriliyor. Sağlık Bakanlığı kampüs hastane ihalesini alan şirketlere hastanelerin yüzde 70 dolulukla çalışacağını garanti ediyor. Bu, garanti edilen doluluk sağlanamadığında devletin bedelini ödeyeceği anlamına geliyor.
Bu model ile şirketler büyük kârlar elde edecekler. 2020 yılında OECD ve BRIC (Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin) ülkelerinin sağlık alanında beklediği kâr, yılda 7.5 trilyon dolar.
KÖO, özelleştirmenin bir başka adı ve 1988 yılından beri uygulanan Kanada’da kamu çalışanları tarafından “özelleştirmenin Truva atı” olarak ifade ediliyor.
İFLAS EDEN KANADA ÖRNEĞİ
KÖO uygulama ve sonuçlarına, TTB tarafından yayınlanan, Kanada Kamu Emekçileri Sendikasının “Kamu Özel Ortaklığı Hastaneleri: Yanlış Yön” adlı araştırma raporunda ayrıntılı olarak yer veriliyor.
Raporda, KÖO uygulamaları ve sendikanın önerileri yer alıyor. KÖO hastanelerini “kâr amaçlı hastaneler” olarak niteleyen sendika, kamu hastaneleri ile karşılaştırarak şu üç sonucu çıkarıyor; “Kamu hastanelerinin finansmanı daha etkin, daha demokratik ve hastalar için daha yüksek kalite ve rahat erişim sağlıyor.”
Kamu özel ortaklıkları uzun süreli sözleşmeleri içeriyor. Kanada’da 30 yıl olan bu süre, tasarıda 49 yıl olarak öngörülüyor. Raporda bu konu; “Uzun vadeli sözleşmelerde çoğunlukla sözleşmenin sonuna itilen ek giderler yer alır ve önemli giderler gündeme geldiğinde bu işlerin altındaki siyasetçiler sahneden çekilmiş olur, yanlışların faturası da torunlarımıza çıkacaktır” sözleriyle eleştiriliyor.
KANADA SENDİKASININ TESPİTLERİ
Sendikanın KÖO hastaneleri incelemesinden çıkardığı sonuçları şöyle özetleyebiliriz; KÖO hastanelerinin aşırı harcamaları Kanada ekonomisine zarar vermekte. Hizmet kalitesini olumsuz etkilemekte, erişimi kısıtlamakta. KÖO şirketleri, sözleşmeleri gizlemekte, kamu denetiminden kaçırmaya çalışmakta. KÖO, çokuluslu şirketlerce inşa edilmekte ve yerel inşaat sektörüne ve bu sektörde çalışanlara balta vurmaktadır.
Hastaneler çoğunlukla merkezi yerlerde toplanması, kırsal kesimdeki kamu hastanelerinin kapanması nedeniyle, küçük yerleşim yerlerindeki hastaların erişimi zorlaşmakta, acil bakım hastaları sıkıntı yaşamaktadır. Kanada’da hastanelerin yenilenme ihtiyacı vardır ve özel sektör bu durumu KÖO hastaneleri açmak için kullanmaktadır (Gerekçeler hep aynı, ne kadar da bize benziyor). Daha az insan çalıştırılması nedeniyle temizlik işleri aksamakta, kâr dürtüsü hizmet kalitesinin önüne geçmektedir.
HİZMET ALANLAR AÇISINDAN DURUM
HASTANELERİN hizmet kalitesi gerilemiş, toplam yatak sayısı azalmış, erişebilirlik kısıtlanmış. Daha küçük kamu hastaneleri KÖO’ları yüzünden kapandıkça acil bakım hizmetleri giderek erişilmez olmuş. ABD’de 500 bin diyaliz hastası ile yapılan değerlendirmeye göre, kâr amaçlı merkezlerde tedavi görenlerin ölme olasılıkları kâr amaçlı olmayanlara göre daha yüksek çıkmış.
DEVLETİN İKİ KATI HARCAMA
KAMU Özel ortaklığı hastaneleri için kamu hastanesinin iki katı harcama yapılıyor. Rapordan aktaralım; Kanada Ontario yönetimi, North Bay KÖO hastanesinin kamuya göre 160 milyon dolar daha pahalıya mal olduğunu kabul etmiş. İngiltere’de 1992 yılında başlayan uygulama ile, ilk 12 hastane hissedarlarına yüzde 58 kâr sağlamış.
Raporda eleştirilen ve Türkiye’ye yabancı olmayan başka bir uygulama ise, KÖO’nun kamu denetiminden uzak olması. Örneğin, Ontario Sağlık Komisyonu ancak mahkemeye başvurarak 2 bin sayfalık sözleşmeyi görme hakkını kabul ettirebilmiş. Yine de tamamına erişememiş, çünkü ana bölümleri çıkarılmış veya üzeri çizilmiş.
RAPORDA ÖNERİLER DE VAR
RAPOR, “Devam ettirmek daha maliyetli olacağından, mevcut KÖO hastane sözleşmeleri iptal edilmeli, yeni kamu hastaneleri yapılmalı ve eskileri yenilenmeli” önerisini getiriyor. Raporda ayrıca, “Genel denetçiler tüm KÖO projelerini tam olarak incelemeli ve Kanadalılar, KÖO hastanelerinin neden daha pahalı olduğunu bilmeli” denilerek, denetim isteniyor.
Kamu hastanelerini savunanlar, Kanada’da KÖO’nın yaygınlaşmasına karşı mücadelelerini sürdürüyor, zaman zaman sonuç da alıyorlar. İngiltere ise 8 hastaneden vazgeçti, bazı hastaneleri kamu kapsamına döndürdü. İngiltere, taşerona verilen sağlık hizmetlerinde kısıntıya gitmek zorunda kaldı. Kanada’da da benzer geri adımlar var. Raporda bu duruma dikkat çekilerek, “Demek ki, ‘Yasa geçti, uygulanıyor, geri dönüş olmaz’ demeyeceğiz. Asla vazgeçmeyeceğiz. Mücadeleyi birleştirerek büyüteceğiz” denildi.
SAĞLIK ÇALIŞANLARINA ETKİLERİ
TTB tarafından yayınlanan, Kanada Kamu Emekçileri Sendikasının “Kamu Özel Ortaklığı Hastaneleri: Yanlış Yön” adlı araştırma raporundan özetlersek; ücret ve diğer haklar sınırlandırılmış, ücretler yarı yarıya azaltılmış, ücret eşitliği rafa kalkmış, sosyal yardımlar yok edilmiş, iş güvencesizliği ve esnek çalışma yaygınlaştırılmış, iş yükü artmış, eğitimler azaltılmış, fazla mesailer başlamış, yaralanma, iş güvenliği ihlalleri ve şiddet artmış, destek işleri genellikle taşeronlaştırılmış.
Şükran Doğan / evrensel.net
