Uyarıya göre pıhtılaşmayı önleyen Clopidogrel maddesi, yavaş metabolize edicilerde etkin formuna yeterli dozda dönüşemeyebiliyor. Açıklamada clopidogrel etkin maddesini yavaş metabolize etme oranı toplumda yüzde 2 ile 14 arasında olduğu vurgulanıyor.
Uyarıda ilacı kullanan hastaların bilgilendirilmesi, ilacın etkinliğinden şüpheleri varsa hekimlerine danışmaları, hekime danışmadan ilacı kesmemeleri isteniyor. Aynı uyarıda sağlık mesleği mensuplarının da konudan haberdar edilmesi, hastaların yavaş metabolize edici olup olmadıklarının testlerle belirlenmesinin mümkün olduğu, yavaş metabolize edicilerde ise Clopidogrel dozu ile ilgili bir klinik çalışma bulunmadığı, bu nedenle ilacın başka pıhtı önleyicilerle değiştirilmesinin düşünülebileceği belirtiliyor.
Bu uyarı ülkemizde bulunan Clopidogrel içeren Plavix, Clopra, Diloxol, Karum, Clopis, Opigel, Pingel ve Planor adlı ilaçları ilgilendiriyor.
Bunun ne anlama geldiğini anlayabilmek için önce bir-iki kavramı kısaca açıklayalım:
İlaç metabolizması
İlaçlar alındığında etkisini gösterebilmek, daha sonra da vücuttan atılmak için belli işlemlerden geçer. Bazen ilaç etkili hale gelebilmek için, bazen de etkisini gösterdikten sonra başka yan etkiler göstermeden vücuttan atılmak için bu işlemler gerekir. İlacın emiliminden atılımına kadar rol alan bu işlemlere “ilaç metabolizması” diyoruz.
İşte bu işlemlerin gerçekleşmesi için çeşitli enzimler gerekir. Bu enzimlerin vücutta yeterli düzeyde bulunması ilacın izlemesi gereken yolu sağlıklı şekilde kaydetmesi için çok önemlidir. Bu enzimlerin düzeyi aynı anda kullanılan ve aynı enzimi kullanan başka iaçların ya da gıdaların varlığına, alkol, sigara kullanımına ve son olarak genetik yapımıza göre değişir. Enzimlerin gereğinden az ya da çok olması da şüphesiz ilaçtan istediğimiz sonucu elde etmeyi riske sokar.
İlaç metabolizmasında genetik farklılıklar
Sitokrom P 450 dediğimiz, kısaca CYP olarak adlandıracağımız bazı enzimler de ilaçların vücutta işlenmesinde rol alır. Genetik yapıya göre ırktan ırka ve bireyden bireye değişen oranlarda CYP enzim ailesinde yer alan enzimler az ya da çok olabiliyor.
Clopidogrel’den sorumlu enzim CYP2C19
FDA uyarısına neden olan enzim ise CYP ailesinden 2C19 adlı enzim. CYP2C19 yavaş metabolizasyonu beyaz ırkta yüzde 2-3, siyah ırkta yüzde 4-6 ve sarı ırkta yüzde 13-14 oranında bulunmuş. Aynı enzimini kullanan diğer bazı ilaçlar ise Omeprazol, Diazepam, Propranolol, S-mefenitoin, Heksobarbital, İmipramin. Konu hakkında 2007’de yayınlanan ilk yazı da zaten mide ilacı olan Omeprazol ile birlikte kullanımı halinde enzim miktarın yetersiz kalmasından kaynaklanabilecek sorunları ele almış, sonrasında işin genetik boyutu da gündeme gelmiş.
CYP ailesinde diğer bazı enzimler ve ilgili ilaçlar ise şöyle:
CYP2C9 Non-steroidal antiinflamatuvar ilaçlar, Fenitoin, Tolbutamid, Warfarin, Losartan CYP2D6 antiaritmikler, antihipertansifler, antidepresan ilaçlar, antipsikotikler.
Bitkisel ilaçlar da işin içinde
CYP3A4 Doğal adı altında satılan sahte bitkisel zayıflatıcılara eklendiği saptanan sibutramin, ekinezya bitkisi, ökaliptus bitkisi de CYP ailesinin 3A4 adlı üyesiyle metabolize oluyor. Sarmısak ve Gingko Biloba ise hemen tüm CYP ailesi ile etkileşiyor. Bitkisel tedavide kullanılan hemen tüm ürünler de CYP ailesinin bir-iki ferdi ile etkileşiyor.
Sanırım ehil olmayanların bitkisel tedavi önermesine neden karşı çıktığımız daha iyi anlaşılıyor! Biz yıllardır Farmakovijilans Derneği eğitimlerinde işin genetik boyutunu hekim ve eczacılara anlatıyoruz.
Türkiye’de test mümkün mü?
Marmara Üniversitesi, Eczacılık Fakültesi Farmaötik Toksikoloji Anabilim Dalı ve Farmakogenetik, İlaç Güvenliliği Birimi Başkanı, aynı zamanda Bakanlık Farmakovijilans Komisyon Başkanı Prof. Dr. Semra Şardaş testlerin tümünü gerçekleştirebilecek bir merkez için hummalı bir faaliyette. Varsa diğer merkezler de iletirlerse memnuniyetle duyururuz.
Sağlıkla...
Dr. Seyfullah Dağıstanlı
