Sağlık Bakanlığı'ndan 15 bin bebeği ayağa kaldıracak çalışma

Bakanlığın yeni doğan tarama programına dahil etmeyi planladığı gelişimsel kalça çıkığının erken tanısı sayesinde bebekler tedavi şansı bulabilecek.

Sağlık Bakanlığı yetkililerinden alınan bilgiye göre, gelişimsel kalça çıkığının yenidoğan tarama programına alınması konusunda bilim adamlarıyla çalışma yürütülüyor.

'Kuşku olursa merkeze yönlendirilecek'

Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Başkanı Mustafa Aksoy, gelişimsel kalça çıkığı taramasının aile ve uzman hekimler tarafından yapılmasının planlandığını bildirdi.

Hekim tarafından yapılan muayene sonrası kuşku ortaya çıkarsa ailelerin ultrason çekilen bir merkeze yönlendirileceğini anlatan Aksoy, kalça çıkığı taraması yapılacak merkezlerdeki eğitimin ardından programın başlatılacağını söyledi.

'Sonradan da oluşabilir'

Dr. Sami Ulus Kadın Doğum, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi'nde görevli ortopedi ve travmatoloji uzmanı Opr. Dr. Ulaş Onay, kalça çıkığı doğumsal olabileceği gibi gelişim sürecinde eklemdeki uyumsuzluklar sonucu da ortaya çıkabileceğini söyledi.

Hastalığın ortalama bin canlı doğumda bir görüldüğünü, Türkiye'de ise bu oranın bin canlı doğumda 10-15 arasında değiştiğini ifade eden Onay, 'Bu erken tespit edilip tedavi edilmezse yılda yaklaşık 15 bin yenidoğanın gelişimsel kalça çıkığı riski ile karşı karşıya kaldığı anlamına geliyor' dedi.

Gelişimsel kalça çıkığına yol açan etkenlerin, anne karnında başlayıp çocuğun kalça ekleminin geliştiği 4-6 yaşa kadar devam ettiğine dikkati çeken Onay, şu bilgileri verdi:

'Gebeliğin özellikle 12. ve 18. haftaları ve son 4 haftası gelişimsel kalça çıkığı için riskli zamanlardır. Gebeliğin son 4 haftasında bebeğin makat pozisyonu, gebelik kesesindeki sıvı miktarının azlığı ve çoğul gebelik gibi nedenler kalça çıkığına yol açabilir. Ayrıca anneden bebeğe geçen birtakım hormonların etkisi ile bebekte daha gevşek kalça eklemi, displaziye eğilimi artırır. Hastalık ilk ve kız çocuklarda daha sık görülür. Anne, baba ya da büyük kardeşte diplazi olması riski artırır. Doğum sonrası en önemli etken ise bebeğin kundaklanmasıdır. Boyundaki eğrilikler ve ayaklardaki doğumsal şekil bozuklukları da hastalığa sık eşlik eden etkenler arasındadır.'

Bunlara dikkat

Yenidoğan bir bebeğin fizik muayenesinde, uyluk ya da kasık katlantılarında asimetri, diz ve kalçaların 90 derece bükük olduğu durumda iki kalça açıldığında kısıtlılık ve farklılık bulunması ya da diz seviyesinin eşit olmaması halinde ileri tetkik yapılması gerektiğini vurgulayan Onay, şunlara dikkati çekti:

'Bu risk faktörleri olsun ya da olmasın tüm bebekler 2-4 aylık dönemde kalça ultrasonografisi (US) ile değerlendirilmelidir. Ayrıca kolay yapılabilmesi, hastaya zarar vermemesi, ucuz olması, tekrarlanabilmesi, doğru yapıldığında kesin tanı koyabilmesi açısından kalça ultrasonografisi üstün bir tetkik yöntemidir. 2-4 aylık dönemde tanı alan bebeklerde sadece izlem ya da basit bir pavlik bandajı ile tedavi mümkünken daha geç dönemde alçı ile tedavi ve hatta gerekirse cerrahi işlemler de tedaviye eklenmekte, bu da hem hastaya hem de ailesine ciddi zorluklar doğurmaktadır. Bu nedenle gelişimsel kalça displazisi şüphesi olan her bebek, mutlaka uzman bir doktor tarafından US ile değerlendirilmeli ve takibe alınmalıdır.'

Gelişimsel kalça çıkığı olan çocuklarda yürümede gecikme olmadığını ancak tek taraflı tutulumla etkilenen tarafta kısalık ve parmak ucunda yürüme gözlemlendiğini belirten Onay, çift taraflı kalça çıkığında ise bacaklar arasında uzunluk farkı olduğu için 'ördekvari' yürüyüş ortaya çıktığını söyledi.

Onay, 'Hastalıkta tanı ne kadar geç konulursa tedavi yöntemi o kadar zorlaşmakta ve başarı şansı o kadar azalmaktadır. Bu nedenle kalça displazisi tedavisinde özellikle yaşamın ilk 2-3 ayı altın dönemdir' dedi.

Neler taranıyor?

Sağlıkta Dönüşüm Programı öncesi yenidoğan tarama programında sadece 'fenilketonüri' hastalığı yer alıyordu.

Son yıllarda yenidoğan bebeklere yönelik Ulusal Tarama Programına, erken fark edilmemesi halinde ileride tedavisi mümkün olmayan bedensel ve zihinsel gelişim bozukluğuna neden olan doğumsal hipotiroidi ve biyotinidaz eksikliğinin yanı sıra işitme taramaları da eklendi.

Kalça çıkığının da programa alınması halinde yenidoğanlarda taranan hastalık sayısı 5'e çıkacak.