T.C SAĞLIK BAKANLIĞI’NA
Dünya’da lisans ve lisansüstü eğitim programları ile yüz yıllık geçmişe sahip, ayrı ve öznel bir bilim dalı olan Sağlık İdaresi/Yönetimi Eğitimi, Türkiye’de de 48 yıllık bir geçmişe sahiptir. T.C. Sağlık Bakanlığı, Sağlık İdarecisi yetiştirilmek üzere Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı gereği olarak 18 Aralık 1963 tarihinde Sağlık Bakanlığı’na bağlı Sağlık İdaresi Yüksek Okulu’nu kurmuştur. Daha sonra Hacettepe Üniversitesi’nde 1970 yılında Hastane İdaresi Yüksekokulu adı altında bir yüksek lisans programı açılmış ve 1975 yılına kadar eğitim vermiştir. Aynı yıl Hacettepe Üniversitesi hazırlık dahil beş yıllık eğitim veren Sağlık İdaresi Yüksek Okulunu açmış, lisans eğitiminin yanı sıra yüksek lisans ve doktora eğitimi de verilmeye başlanmıştır.
20 Temmuz 1982’de 41 sayılı KHK ile bu iki okul birleştirilerek Hacettepe Üniversitesi Rektörlüğü’ne bağlanmış ve Sağlık İdaresi Yüksek Okulu olarak faaliyet devam etmiştir. Halen bu bölüm İktisadi İdari Bilimler Fakültesi içerisinde Sağlık İdaresi Bölümü olarak yer almaktadır.
Ankara’da Ankara Üniversitesi Sağlık Eğitim Fakültesi ve İstanbul’da Marmara Üniversitesi Sağlık Eğitim Fakülteleri altında Sağlık Yönetimi Bölümleri 1997 yılında, Başkent Üniversitesi Sağlık Kurumları İşletmeciliği Bölümü de 1999 yılında açılmıştır. Bundan sonraki yıllarda da sağlık kurumları yönetimi alanında eğitim programları hızla açılmıştır. şu anda on beş üniversitede lisans, on dört üniversitede sağlık veya sosyal bilimler enstitüleri altında yüksek lisans ve doktora derecelerinde sağlık kurumları yönetimi ve sağlık işletmeciliği konusunda programlar uygulanmaktadır. Bu eğitimlerin birbiriyle denkliği konusunda YÖK karar vermiştir.
Türkiye’de sağlık kurumları yönetimi eğitimi, dünyadaki bilimsel gelişmelere paralel olarak, bilimsel bilgi birikiminin sağlandığı, akademisyenlerin yetiştiği, düzenli dergilerin ve kitapların yayınlandığı özellikli ve özgün bir alandır. Eğitim programlarının açılması sağlık sisteminin ve kurumlarının profesyonel yönetim ihtiyacından kaynaklanmış ve yapılan özgün araştırmaların nicelik ve niteliği, bu alanın bağımsız bir bilim dalı olma gereğini ortaya koymuştur.
Sağlık İdarecileri 1984 yılına kadar ihtiyaç önceliği gereği olarak “Hastane Müdürü” ve “Hastane Müdür Yardımcısı” pozisyonlarında görevlendirilmişlerdir. Bir dönem sağlık istatistikçisi, sağlık planlamacısı, sağlık eğitimcisi kadrosu ile daha sonra “sağlık idarecisi yetiştirilmek üzere memur” olarak ataması yapılmıştır.
Sağlık İdaresi Yüksek Okulu’nun 1963 yılından bugüne kadar yaklaşık 3000’e yakın mezun verdiği, bunlardan 850-900 kişinin halen Sağlık Bakanlığı’nda çalıştığı bilgisi bulunmaktadır. Sağlık Bakanlığı’nda yaklaşık 400-450 kişinin Sağlık İdaresi Yüksek Okulu mezunu ebe, hemşire, sağlık memuru, memur ve diğer kadrolarda, 400-450 kişi ise hastane müdürü, hastane müdür yardımcısı, il sağlık müdür yardımcısı, şube müdürü görevlerinde çalışmaktadır. ġu anda lisans eğitimi veren on beş üniversiteden ise her yıl yaklaşık 350-400 kişi mezun olmaktadır. Fakat bu 350-400 kişi ülkemizin en iyi üniversitelerinden, Sağlık Kurumları Yönetimi alanında çok iyi bir eğitim almalarına rağmen, Sağlık Bakanlığı’nda ve diğer kamu kuruluşlarında yeterince istihdam edilememektedir. Bu bölümlerin ders programları incelendiğinde, sağlık kurumları yönetimi alanında dünya paralelinde bir eğitim aldıkları görülebilir. (Hacettepe Üniversitesi, Başkent Üniversitesi, Ankara Üniversitesi, Selçuk Üniversitesi, Okan Üniversitesi ders programlarına bakılabilir).
Çağdaş ve modern sağlık idareciliği/ yöneticiliği temeline dayanan profesyonel Sağlık İdarecisi ihtiyacının kurumlarda karşılanamaması nedeniyle sağlık hizmetlerinin planlanması, örgütlenmesi, koordinasyonu, icrası ve denetlenmesinde sorunlar oluşmaktadır. Kaynaklar yeterince verimli, etkili, ekonomik, erişilebilir ve kaliteli olarak kullanılamamaktadır. Bunlar yönetimin görevleridir ve yönetim görevini profesyonel yöneticilerin yerine getirmesi halinde amaçlara ulaşılabilir, sağlık hizmetlerinin iyileşmesine katkıda bulunulabilir. Çağımızda işbölümü ve uzmanlaşmanın artması sonucunda genel yönetim dışında kamu yönetimi, işletme yönetimi, turizm yönetimi, okul yönetimi, otelcilik yönetimi gibi alanlarda üniversite öğrenimi verilirken sağlık yönetimi alanında da profesyonel yönetici eğitimi özel bir önem kazanmıştır. Son yıllarda yazılı ve görsel basında yer verilen araştırma sonuçlarına göre, sağlık kurumları yönetimi, 21. yüzyılın gözde meslekleri arasında gösterilmektedir.
Beş Yıllık Kalkınma Planları ve yıllık programlar profesyonel sağlık kurumları yönetimine geçilmesini ve bu görevlerin alan uzmanları ile yürütülmesini ısrarla tekrarlamaktadır. Sağlık Bakanlığı tarafından yürütülen Sağlıkta Dönüşüm çalışmalarında ve Kamu Hastane Birlikleri Yasa Tasarısı kapsamında, profesyonel anlamda sağlık kurumları yöneticiliği ve hastane işletmeciliğine öncelikli olarak vurgu yapılmaktadır.
657 Sayılı DMK’nun 36. maddesinde memurlar için tesis edilen sınıflar içinde III. Sağlık Hizmetleri ve Yardımcı Sağlık Hizmetleri Sınıfında meslek grupları sayılırken “Sağlık İdareciliği” de bu sınıfta bir meslek grubu olarak belirtilmiş olmasına rağmen, 190 sayılı Genel Kadro ve Usulü Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin yürürlüğe girmesi ile burada “sağlık idarecisi” kadrosu oluşturulmadığı için kadrosuzluk gibi bir problemle karşı karşıya kalınmıştır.
Çağdaş ve modern sağlık idareciliği / işletmeciliği temeline dayanan profesyonel Sağlık İdarecisi ihtiyacının karşılanamaması nedeniyle sağlık hizmetlerinin planlanması, örgütlenmesi, icrası koordinasyonu ve denetlenmesinde sorunlar oluşmaktadır. Kaynaklar yeterince verimli, etkili, ekonomik olarak kullanılamamaktadır.
Konuya ilişkin Sayıştay Genel Kurulunun 10.03.2005 tarih ve 5117/1 sayılı Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulan “Sağlık Bakanlığına Bağlı Hastanelerde İlaç, Tıbbi Sarf Malzemesi ve Tıbbi Cihaz Yönetimi” hakkındaki Performans Denetim Raporunda; Sağlık Kurumları; tıp hizmetleri, yardımcı tıp hizmetleri, hemşirelik hizmetleri, idarî-malî ve destek hizmetleri şeklinde oluşan profesyonel bir sağlık yönetim ekibi tarafından, işbölümüyle ve uzmanlaşmaya gidilerek yönetilmesi gerektiği, hastane yönetimi kadrolarına yapılacak atamalarda mevzuatta öngörülen niteliklerin aranması ifadeleri yer almaktadır. Ayrıca sağlık yönetimi mesleğinin; hastane yönetimi, birinci basamak sağlık hizmetleri yönetimi, çevre sağlığı yönetimi, sağlık planlaması, sağlık finansmanı gibi branşlara ayrıldığı ve ülkemizde de bu anlamda sağlık yöneticileri yetiştirilmek üzere öncelikli olarak Sağlık Yönetimi Bölümlerinin üniversitelerde yaygınlaşmasının sağlanmasına değinilmiştir. Bununla birlikte yapılan incelemelerde ve anket yoluyla bilgisine başvurulan hastanelerde malzeme yönetimi sürecinde aksaklıkların tespit edildiği, stratejik planlama yapılmadığı, amaç, hedef ve öncelikler belirlenerek beklenen sonuçlara ulaşmak için nasıl bir yol izleneceğinin net olarak planlanmadığı ve hedeflerin ne ölçüde gerçekleştiğine ilişkin değerlendirme yapılmadığı, hastanelerde yöneticilere yardımcı olması bakımından Yönetim Bilgi Sistemi yeterli olmadığı, hastaneler tarafından Bakanlığa iletilen veriler ile hastanelerin kayıtlarındaki verilerin birbiriyle çeliştiği anlaşılmıştır. Bakanlıkta toplanan verilerin bilgiye dönüştürülerek, sağlık hizmetlerinin planlanması ve koordinasyonu amacıyla kullanılamadığı ve hastanelerin tıbbi sarf malzemeleri ve ilaçlar için ne kadar kaynak kullandığını tam ve doğru olarak belirleyemediğinden, bu alanda politika oluşturma, planlama ve yönlendirme çalışmalarında gerekli ve uygun kararlar alınamadığı tespit edilmiştir. İhale işlemlerinin ihale mevzuatı konusunda yeterli eğitim ve deneyime sahip olmayan personel tarafından yürütülmesi nedeniyle bu işlemler güçlükle uygulanmakta ve çok sayıda ihale yapılan hatalı işlemler ve itirazlar sonucunda ya tamamlanamadığı ya da Kamu İhale Kurumunca iptal edildiği ve malzemenin tedarik sürecinin uzadığı ilgili raporda sunulmuştur.
Sağlık Bakanlığınca Sağlık İdarecisi ihtiyacını karşılamak ve en alt kademeden başlayarak profesyonel Sağlık İdarecisi açığını gidermek amacıyla meslekte tecrübesizlerin atanacakları Sağlık İdarecisi kadrosunun ihdasına ve bu kadrolara atama yapılmasına ihtiyaç duyulduğu için, değişik tarihlerde 190 Sayılı KHK ekine bu kadronun ihdas edilmesi için girişimler yapılmış ve başarılı olunamamıştır.
Bizler bu alanda faaliyet gösteren bir öğrenci topluluğu olarak şu anda Türkiye’de 18 Üniversitede lisans eğitimi verilen, sağlık yönetimi alanında hızla artan mezunlarımızın kamuda en verimli şekilde değerlendirilmesi gerektiğini düşünüyoruz. Bunu ifade ederken mesleki bir ayrımcılık yapılmasını düşündüğümüz için söylemiyoruz. Yıllardır özellikle Sağlık Bakanlığına bağlı hastanelerde meslektaşlarımız dışında atamalar yapıldığı için, kötü yönetimlerin oluştuğu, büyük bir kamu zararı oluştuğu ve sağlık kurumlarının kötü yönetilmesi sonucunda devletimizin yaşadığı sıkıntılar için söylüyoruz. Daha önce yapılan hataların tekrarlanmaması için “hastane yöneticiliği” şartlarının yeniden değerlendirilmesi gerektiğini düşünüyoruz.
Şu anda sağlık yönetimi/idaresi mezunlarının ilk olarak sağlık alanında V.H.K.İ olarak kamuda göreve başlaması hususunda karşılaşılan ve büyük sorun yaratan konulardan biri de bu göreve diğer bölüm mezunlarından yığılma olmasıdır. Bu konuda atamalarda T.C Sağlık Bakanlığımızın gerekli düzenlemelere giderek diğer bölümlerle “sağlık yönetimi” bölümü farkının ortaya koyması gerektiğini düşünüyoruz. Sağlık yönetimi ve hastane yöneticiliği ehemmiyet arz eden mesleklerdir. Bu meslekleri en iyi şekilde idare edebilecek tek kişi “sağlık yönetimi” mezunu olan ve bu konuda gerekli donanıma sahip profesyonel kişidir. Bu sebeple hastanelerimizde profesyonel yöneticiler olan “sağlık yöneticilerine” yer verilmesini talep ediyoruz.
Bu konuda Teklifimiz: “Hastane Yöneticiliği için, en az dört yıllık lisans eğitimi veren sağlık idaresi, sağlık yönetimi vb. sağlık bilimleri ve iktisadi idari bilimler fakültelerinden mezun olma şartı,” Son olarak 03/10/2011 tarihinde çıkartılan 663 sayılı KHK ile “sağlık yöneticiliği” meslek dalıyla ilgili güzel sonuçlar alınmadığını düşünüyor ve bu konu hakkında sağlık yönetimi eğitimi almış kişiler için olumlu düzenlemelere gidilmesini talep ediyoruz.
Teklifimizin dikkate alınacağını ve gerekli düzeltmenin yapılacağını umut ediyoruz. Bu alanda faaliyet gösteren topluluklar ve kuruluşlar olarak tarafımızca istenen tüm bilgileri ve kaynakları sizlerin önüne sunmaya hazırız.
Bilgilerinize arz ederiz.
Saygılarımızla
Sağlık Yönetimi (Health Care Management) Ulusal Sayfası
Kurucusu
Emine OCAK
