Merkez Bankası Finansal İstikrar Raporu Mart 2018 sayısını yayımladı. Raporda son günlerde döviz kurundaki hareket nedeniyle gündeme gelen reel sektör firmalarının döviz cinsi borçlarına yönelik istatistikler dikkat çekti. Raporda reel sektörün döviz varlığı ile döviz borcu arasındaki farkın 222 milyar dolara çıktığı vurgulanarak yüksek miktarda döviz borcu bulunan ve yeterli geliri olmayan firmaların borç ödeme takvimine yaklaşıldığında yüksek montanlı döviz aldığı ve bunun ise kuru yukarı ittiği belirtildi. Rapora göre toplamda 340 milyar dolara ulaşan firma döviz borçlarının 41 milyar dolarının ithalat, geri kalan 290 milyar dolarının ise yabancı para (YP) cinsi kredi borcu olduğu görülüyor.

Rakamlara göre 1 milyar doların üstünde döviz kredisi borcu olan firma sayısı sadece 23 adet. 500 milyon doları üzerinde YP kredi borcu olan 90 firma toplam döviz kredilerinin yüzde 33'üne, 15 milyon doların üzerinde borcu bulunan yaklaşık 2.300 firma toplam kredilerin yüzde 85'ine sahip. 2 Mayıs'ta yürürlüğe giren 32 sayılı kanun ile döviz borçlanmalarına sınır getirilen 15 milyon doların altında kredi borcu olan 44 bin firmanın toplam döviz kredileri içindeki payı yüzde 15 düzeyinde.

İZLEMEYE ALINAN KREDİ

Düzenleme ile 44 bin firma dövize endeksli kredi kullanamayacak aynı zamanda yeterli döviz geliri olmayan firmalar döviz kredisi kullanamayacak. Bu 15 milyon ABD Doları'nın altında döviz kredi borcu olan firmaların kredilerinin yaklaşık yüzde 30'unun orijinal vadesinin 1 yıla kadar olduğu görülüyor. Bu firmaların toplam yurtiçi bankalarca kullandırılan 33 milyar dolar tutarındaki kredilerinin (dolara endeksliler hariç) 6.9 milyar dolarının vadesi 2018 yılı sonuna kadar doluyor. Yani bu firmaların büyük bölümü 6.9 milyar doları yıl sonuna kadar bulup yatıracak sonrasında ise sadece TL kredi alacak.

Raporda son üç ayda yakın izlemedeki kredilerde önemli artış olduğu görüldü. Bu artışın büyük montanlı kurumsal kredilerde yaşanan yapılandırmalar ve 2018 yılı başında bankalarca kullanılan raporlama sisteminin Türkiye Finansal Raporlama Standardı TFRS-9'a geçişiyle bağlantılı olduğu vurgulandı.

PİYASAYI VATANDAŞ DENGELEDİ

Finansal istikrar raporuna göre Türk halkının 1 yıllık finansal varlıkları 191 milyar lira arttı. Buna en büyük katkı ise Türk Lirası mevduattan geldi. Vatandaşın TL mevduatı 104 milyar lira artarak 591 milyar liraya ulaştı. Döviz mevduatı ise 1.7 milyar dolar yükselebildi. Bunun nedeni ise vatandaşın uzman yatırımcı gibi davranması oldu. Vatandaş genel eğilimine uygun olarak TL değer kazandığında döviz alımlarını artırdı, döviz kuru yükseldiğinde ise TL lehine pozisyon alarak döviz kurundaki oynaklığı azaltıcı bir rol üstlendi. YP mevduatta 2018 yılı Mart ayı itibarıyla son bir yıllık dönemde yüzde 11.8'lik bir artış gerçekleşirken bu oran TL mevduat için yüzde 21.3 oldu. Mevduat faizlerinin yaklaşık 2.5 puan artması bu gelişmede etkili oldu.

BORÇLAR ÇIĞ GİBİ

Vatandaşların borçları ise 1 yılda 74.5 milyar lira tırmandı. Artan borcun yarısı ihtiyaç kredilerinden kaynaklandı. Varlık yönetim şirketlerine devredilen batık borçlarda yüzde 24 gibi önemli bir artış kaydedildi. Bu şirketlere devredilen borçlar 20.8 milyara zıpladı.