HANDE İLBEYİ CANCA

Engellilerle ilgili yapılan bir araştırma, engellilerin en çok "istihdam" konusunda ayrımcılık gördüğünü ortaya çıkardı.

Engellilerin çoğunluğu, işverenlerin engelliler konusundaki bilgisizliğinden ve engelli olma durumundan dolayı tercih edilmemelerinden dolayı ayrımcılık gördüğünü belirtti.

Engelliler Konfederasyonu, engellilerin, eğitim, sağlık ve istihdam alanlarında sahip oldukları haklar ve bu hakların kullanılması bakımından karşılaşılan ayrımcılık deneyimlerini ortaya çıkarmak amacıyla "Ayrımcılık Algı Araştırması" yaptı.

Araştırmada, çoğu uluslararası ve ulusal belgenin engelli bireylerin, toplum içinde engelli olmayan bireylere göre dezavantajlı olduklarını ve ayrımcılığa uğradıklarını saptadığı kaydedildi.

Engelliliğe dayalı ayrımcılık konusunda kamuoyunda farkındalık ve bilinç oluşturulmasının önemine değinilen araştırmada, engellilerin diğer nedenlere ek olarak "engellilik" nedeniyle de ayrımcılığa uğrayarak daha ağır biçimleriyle ayrımcılık yaşadığına dikkat çekildi.

Engellilere yönelik ayrımcılıkla mücadele stratejilerinin oluşturulmasına katkı sağlamayı amaçlayan araştırma, Mersin, Diyarbakır, Van, Samsun ve Ankara'da yapıldı. Araştırmaya çoğunluğu görme engelli olmak üzere, aralarında ortopedik, işitme/konuşma ve zihinsel engellilerinin de olduğu toplam 274 kişi katıldı.

"Daha fazla ayrımcılık görüyoruz"

Araştırma sonuçlarına göre, engelli kişilerin yüzde 38'inin çalışma karşılığı elde edilen maaş gelirine sahip olduğu, yüzde 34'ünün engelli aylığı, yüzde 9.1'inin evde bakım ödeneği, yüzde 1.1'inin kira geliri, yüzde 1,1'inin de yetim aylığı aldığı belirlendi. Bu da engellilerin büyük çoğunluğunun "sosyal yardım" geliriyle geçimlerini sağladığını gösterdi.

Engellilerin büyük bir çoğunluğu ''ayrımcılığın'' ne olduğunu bildiğini ve Türkiye'de çeşitli konularda ayrımcılık yaşadığını belirtti. Çalışmaya katılanlar daha çok engelliliğe dayalı ayrımcılık yaşadığını ve diğer bireylere göre daha fazla ayrımcılığa uğradıklarını da ifade etti.

Engelli kişiler en çok "istihdam" konusunda ayrımcılık yaşadıklarını belirtirken, bunu eğitim, sağlık, dinlenme, boş zaman aktiviteleri, kültürel yaşama ve spor etkinliklerine, bağımsız yaşama, topluma ve toplumsal yaşama, siyasal yaşama katılımla adalete ve bilgiye erişim konuları izledi.

"Çevrenin yetersiz bilgisi sorun yaşatıyor"

Engellilerin eğitime ilişkin ciddi sorunlarının olduğunun ifade edildiği araştırmaya göre, eğitimde "engeline uygun kitabın, sınavlara hazırlanma olanağının olmaması, ulaşım sorunun bulunması, fiziki mekanların yetersizliği, kendilerini istemeyen öğretmenlerin varlığı" gibi konularda ayrımcılık yaşanıldığı ifade edildi.

İşverenlerin ve çalışanların engelliler konusunda bilgisiz olmasından dolayı ise iş yerinde ayrımcılık yaşadığını belirten engellilerin yarıdan fazlası, işe başvurduğu zaman engelli olduğu için tercih edilmediğini, iş yerlerinde engeline uygun bina, araç-gereç ve destek sistemi olmadığını kaydetti.

Yeterli bilgiye sahip olmadığı için sağlık çalışanlarıyla da sorun yaşadığını ifade eden engelliler, işaret dili bilmeyen çalışanlarla iletişim kuramadıklarını, engelli olduğu için düşük kalitede sağlık hizmeti verildiğini belirtti.

"Çoğu haklarından haberdar değil"

Araştırmaya katılanlardan yüzde 38'i, engellilerle ilgili yasalardan haberdar olduğu ortaya çıkarken, "eğitim, istihdam ve sağlık" alanlarında uğradıklarını düşündükleri ayrımcılıklar karşısında hiçbir girişimde bulunmayanların oranının ise yarıdan fazla olduğu belirlendi.

Engellilerin bir bölümü karşılaştıkları ayrımcı uygulamaları konuşarak çözmeye çalıştığını, yetkili makamlara bildirdiklerini ifade etti. Verilen tepkiler arasında, örgütlü mücadele ve yargı yolları dahil hak arama yollarına gitmenin oranının düşük olduğu görüldü.

Uğradıkları ayrımcılık karşısında hiçbir girişimde bulunmama nedenleri arasında ''Haklarım olduğunu bilmiyordum, nereye başvuracağımı bilmiyordum, 'bu ayrımcılık her zaman, herkesin başına geliyor, uğraşmaya değmez' diye düşündüm, daha önce başvurmuş olanların sonuç alamadığını gördüğüm için gerek duymadım'' gibi nedenler gösterildi. Gösterdiği tepki karşısında haklı bulunduğu halde bir gelişme görmeyenlerin oranı ise yüzde 73 olarak belirlendi.

Araştırma, engellilere yönelik ayrımcılığın ortadan kaldırılması için yapılması gerekenler konusunda öneriler de getiriyor.

Bilgilendirme ve bilinçlendirme ile toplumsal duyarlılık ve farkındalığın oluşturulmasıması gerektiği belirtilerek, ayrımcılığa karşı mücadelenin çerçevesinin netleşmesine dikkat çekildi.