Sağlık Bakanlığınca hayata geçirilecek yeni uygulamayla, otizm, down sendromu ve zihinsel gelişim geriliği gibi sorunu olanlar, acil servis ihtiyaçlarını devlet hastaneleri içinde kurulacak özel birimlerden alacak. "Ben özelim" yazılı yaka kartı ile bu hizmetten yararlanacak kişiler, eğitimli bir ekip tarafından karşılanacak ve acil servisten taburcu edilene kadar tüm süreçte hastaya eşlik edilecek. Muğla, Erzurum, Samsun ve Kayseri'de pilot olarak hayata geçirilen uygulama, Türkiye genelinde ilk etapta 30 ildeki hastanelerde yapılacak.

AA muhabirinin Bakanlık yetkililerinden edindiği bilgiye göre, özel gereksinimli bireylerin acil servis ihtiyaçlarının daha nitelikli karşılanması için dünyada çok az örneği bulunan yeni uygulama başlatıldı.

Sağlık Bakanlığınca, bu grupta yer alan, özel bakım ihtiyacı olan kişilerin acil servis hizmetlerinden faydalanmasına yönelik yeni uygulamalar hayata geçirilecek.

- "Ben özelim" yazılı yaka kartı verilecek

Bu doğrultuda özel bakım ihtiyacı bulunan bireylerin, özellikle acil servis hizmetlerinde farklı bir yaklaşıma ihtiyaç duyduğunu göz önünde bulunduran Sağlık Bakanlığı, bu kişilere daha yüksek kalitede, hastalara yormadan ve bekletmeden müdahale edilebilmesine olanak sağlamak için harekete geçti.

Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Otizm, Zihinsel Özel Gereksinimler ve Nadir Hastalıklar Dairesi Başkanlığı koordinatörlüğünde, Kamu Hastaneleri Genel Müdürlüğü ve Acil Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğünün katkılarıyla otizm, down sendromu ve zihinsel gelişim geriliği gibi sorunu olan özel gereksinimli hastaların ambulanstan acil servisteki tedavisinin sona ermesine kadar geçen süreçte ayrı bir yaklaşımla ele alınmasına olanak tanıyacak "Engelsiz Acil Servisler" projesi başlatıldı.

Hizmetin yapılacağı pilot hastanelerde acil servislere başvuran bu gruptaki hastalara, kayıt işlemleri sırasında görevli tarafından hastanın durumunu ortaya koyan ve bu hizmetten yararlanmasını sağlayan "Ben özelim" yazılı yaka kartı verilecek ve hasta bu kartla tüm sağlık personeline tanıtılacak.

- "İlk etapta 30 ilde pilot hastanelerde uygulama yapılacak"

Hastalar başvurudan itibaren, acil servisten hizmet almaya gelen diğer kişilerden pozitif olarak ayrıştırılacak ve taburcu edilmesine kadar tüm süreçte hastaya eşlik edilecek.

Acil servis içindeki hizmetler bu kişiler için özel olarak oluşturulan sakin bir ortamda verilecek. Bu hasta grubuna yaklaşım konusunda eğitim almış personel tarafından, acil sağlık işlemlerinin hızla ve kesintisiz yapılması sağlanacak.

İlk pilot uygulamalar, Muğla, Erzurum, Samsun ve Kayseri'de belirlenen hastanelerde başlatıldı.

Bu proje kapsamında, 2023 yılı ilk aylarında personel eğitimleri tamamlanacak ve ilk etapta 30 ilde pilot hastanelerde uygulama yapılacak.

- Eğitimlerle sağlık personelinin farkındalığı artırılacak

Yaklaşık 3 yıldır altyapı çalışmaları sürdürülen proje kapsamında, Bakanlık ilgili birimleri dışında acil tıp uzmanları, çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanları, çocuk ve ergen ruh sağlığı ve hastalıkları, erişkin ruh sağlığı ve hastalıkları uzmanları ve sivil toplum kuruluşları temsilcilerinin de yer aldığı 23 kişilik bir komisyon tarafından "Acil Servis Hizmeti Çalışanlarına Yönelik Krize Müdahale Eğitimi" programı hazırlandı. Çevrim içi yapılacak eğitimler 2023 yılı içerisinde başlatılacak. Eğitimlerin ardından proje pilot illere yaygınlaştırılacak.

- Pilot uygulama Muğla'da haziran ayında başladı

"Engelsiz Acil Servisler" projesi Muğla'da haziran ayında başlatıldı. Muğla Eğitim ve Araştırma Hastanesi ile kentte pilot olarak belirlenen Fethiye, Marmaris ve Milas devlet hastanelerinde verilen hizmet hem hastanın bakım kalitesini hem de yakınlarının ve hekimlerin memnuniyetini arttırdı.

Nörogelişimsel Aciller Türkiye Koordinatörü ve Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Tıp Anabilim Dalı Başkanı Doç. Dr. Ethem Acar, AA muhabirine, "nörogelişimsel aciller" olarak adlandırılan hasta grubunun, otizm, dikkat eksikliği, hiperaktivite bozukluğu, down sendromu ve bilişsel geriliği olan hastalardan oluştuğunu, bunların da aslında toplumda sık görüldüğünü söyledi.

Normalde bu hastaların kendi çevrelerinde ve evlerinde uyumlu şekilde çalıştıklarına, herhangi bir stresle karşılaştıklarında bununla bir şekilde baş edebildiklerine dikkati çeken Acar, acil servise geldiklerinde ise daha önceki deneyimleri, monitör sesi, kalabalık gibi onları etkileyecek farklı ajitasyonlar yaşayabildiklerini dile getirdi.

Acar, normal bir çocuğun dahi acil serviste yeterince ajite olduğunu, özel gereksinimli olanların ise bu stresle baş etme kabiliyetlerinin ortadan kalktığını ifade etti.

- "30 kat daha fazla acil servise geliyorlar"

Bu hastaların normalde de acil servise çok sık geldiğine işaret eden Acar, şöyle devam etti:

"Nörogelişimsel bozukluğu olan ya da özel gereksinimli çocuklar, normal çocuklara oranla 30 kat daha fazla acil servise geliyor ve çok daha fazla yatmak zorunda kalıyor. Literatüre baktığımız zaman aslında bu hastalar yaklaşık 6 saat acil serviste kalıyor ve ilk muayenesi için hekimin ulaşması 2 saat gibi bir süre alabiliyor. Boğaz ağrısı için gelen çocuk, çeşitli ajitasyonlarla karşı karşıya kalabiliyor, tedavisini tam tamamlayamayabiliyor. 4 hastadan biri tekrar acile başvurmak durumunda kalıyor. Her başvuran 5 hastadan biri de hastanede yatmak zorunda kalıyor."

Acar, Sağlık Bakanlığının bu noktada bazı girişimlerde bulunduğunu, çeşitli üniversitelerden kendisinin de içinde bulunduğu bir bilim kurulu oluşturulduğunu vurguladı.

Özel gereksinimli çocukların acil serviste ne gibi sıkıntılar yaşadığı, bu sıkıntıların çözümü açısından neler yapmak gerektiği gibi konuların tartışıldığı çeşitli çalıştaylar yapıldığını anlatan Acar, bunların sonucunda Muğla'nın pilot il seçildiğini aktardı.

Acar, kendisinin koordinatör olarak atandığını belirterek, "Biz de il içerisinde pilot hastaneler tespit ettik. Bu hastanelerde neler yapılabileceğini belirledik ve haziran ayı itibarıyla da çalışmamıza başladık." dedi.

- "Teşekkür mektupları aldık"

Hazirandan bu yana kentte bu hizmetin verildiği bilgisini paylaşan Acar, "Şu ana kadar 150 hastamız uygulamadan yararlandı. Bu hastalarımızdan hem CİMER üzerinden hem de şahsi olarak teşekkür mektupları aldık. Çeşitli teşekkür videolarıyla bize dönüşler oldu. Sadece hasta ve yakınları değil hekimler de bu noktada memnuniyetlerini bildirdiler." diye konuştu.

Acar, uygulama ile hastanede yaşanan değişimleri şu sözlerle anlattı:

"Ambulans ile geldiyse ambulansta çocuğa yaka kartı takılıyor. Çocuğun oyuncaklarını yanına alması sağlanıyor. Çocuğu ajite etmemek için ambulans sirenleri çalınmıyor. Hastayı direkt sedye ile tedavi olacağı alana alıyoruz. Ancak hasta kendi aracıyla geldiyse triyajın kalabalığına hiç sokmadan annesi 'benim çocuğumun özel gereksinimi var' dediği andan itibaren bir güvenlik görevlisi yardımıyla direkt kendisi için ayırdığımız odaya getirilmesini sağlıyoruz.

Daha sonra ise çok fazla sağlık çalışanıyla muhatap olmasın diye o an en kıdemli olan hemşiremiz gelip çocuğun şikayetini alıyor. Işığa ve sese karşı hassasiyeti var mı, önlük fobisi var mı, neleri seviyor, nelerle rahat ediyor gibi hastanın yanına yaklaştığımızda muayene için bize faydası olacak bilgileri öğrenip o gün acil servisin en kıdemli doktoruna bilgi veriliyor. Çocuksa çocuk uzmanına, erişkinse erişkin acil tıp uzmanına bilgi vererek çocuğun muayene edilmesi sağlanıyor. Biz de içeri girdiğimizde zaten çocukla ilgili birçok bilgiye sahip olduğumuz için muayene sürecini daha rahat atlatabiliyoruz. Hasta daha rahat tedavisini alabiliyor. Bu uygulama çok başarılı oldu."