İŞTE KANSERİN 7 BELİRTİSİ

Dr. Ya­man Sağlam “Kan­se­re ya­ka­lan­ma­dan ko­ru­yu­cu ön­lem­le­ri­ni­zi alın, dü­zen­li ara­lık­lar­la kan­ser ta­ra­ma­sı yap­tı­rın, er­ken teş­hi­si sağ­la­yın ve be­lir­ti­le­re kar­şı uya­nık olun. Ai­le­niz­de kan­ser va­ka­sı var­sa ge­ne­tik test­ler­le gen­le­ri­ni­zi ta­ki­be alın” dedi.

Me­di­cal Park Göz­te­pe Has­ta­ne Komp­lek­si tıb­bi ge­ne­tik uz­ma­nı Dr. Ya­man Sağ­lam; kan­se­rin oluş­ma­sın­da ge­ne­ti­ğin oy­na­dı­ğı rol­le ve bu alan­da­ki ye­ni ge­liş­me­ler­le il­gi­li so­ru­la­rı ya­nıt­la­dı:

*Kan­ser­de ge­ne­tik da­nış­man­lık ne an­la­ma ge­lir?

Ge­ne­tik da­nış­ma ön­ce­sin­de, kan­ser ris­ki­nin ke­sin­leş­miş ol­ma­sı şart­tır. Bu ne­den­le ge­ne­tik uz­ma­nı ta­ra­fın­dan ay­rın­tı­lı ai­le öy­kü­sü alın­ma­lı ve ai­le ağa­cı (pe­dig­ri) çı­kar­tıl­ma­lı­dır. Has­ta­lı­ğın ta­nım­la­na­bil­me­si ama­cıy­la, kro­mo­zom ana­li­zi, DNA ana­li­zi ve en­zim dü­zey­le­ri gi­bi bir­çok ile­ri tet­ki­ke ih­ti­yaç du­yu­la­bi­lir. Da­nış­man­lık; risk ana­li­zi ya­pı­lan ki­şi­nin, ta­kip eden sü­reç­ler­de da­ha bi­linç­li ve za­ma­nın­da çö­zü­me ulaş­ma­sı açı­sın­dan önem­li­dir.

*Kan­ser­de er­ken teş­hi­sin öne­mi ne­dir?

Kan­se­re ya­ka­la­nan has­ta sa­yı­sı dün­ya­da gi­de­rek art­mak­ta­dır. Ama ra­kam­lar kor­ku­tu­cu da ol­sa, er­ken ta­nı ve ko­ru­yu­cu ted­bir­ler sa­ye­sin­de bir­çok kan­ser tü­rü ön­le­ne­bi­li­yor ve­ya iyi­leş­ti­ri­le­bi­li­yor. Bu­nun için ya­pıl­ma­sı ge­re­ken; kan­se­re ya­ka­lan­ma­dan ko­ru­yu­cu ted­bir­le­ri al­mak, dü­zen­li ara­lık­lar­la kan­ser ta­ra­ma­sı yap­tır­mak, er­ken teş­hi­si sağ­la­mak ve be­lir­ti­le­re kar­şı uya­nık ol­mak­tır!

Aİ­LE­DE VAR­SA DİK­KAT!

*Kan­se­rin be­lir­ti­le­ri var mı­dır?

Her kan­se­rin be­lir­ti­le­rin­de fark­lı­lık­lar ol­sa da geç­ti­ği­miz yıl­lar­da ya­pı­lan bir araş­tır­ma so­nu­cun­da bü­tün ül­ke­ler 7 be­lir­ti­nin kan­ser ha­ber­ci­si ol­du­ğu gö­rü­şün­de bir­leş­ti. O yüz­den bu 7 be­lir­ti­yi önem­se­mek ve şi­ka­yet­ler­den her­han­gi bi­ri var­sa ge­rek­li tıb­bi in­ce­le­me­le­ri yap­tır­mak­ta fay­da var. Unut­ma­yın; bu ti­tiz­lik ha­yat kur­ta­rı­cı ola­bi­lir!

*Ai­le­de gö­rü­len kan­ser­le­rin ka­lıt­sal ol­du­ğu­na na­sıl ka­rar ve­ri­lir?

Ai­le­de gö­rü­len kan­ser has­ta­lı­ğı bir­den çok bi­rey­de ay­nı or­gan ve­ya ya­pı­sal özel­lik­te­ki or­gan­la­rı tu­tu­yor­sa, bu tip kan­se­rin ka­lıt­sal özel­lik­te ol­du­ğu dü­şü­nü­lür. Ör­ne­ğin; ko­lon kan­se­ri bir ai­le­de iki ve­ya üç ku­şak­ta­ki bi­rey­ler­de bek­le­nen­den er­ken yaş­ta gö­rü­lü­yor­sa ka­lıt­sal­dır. Er­ken ta­nı ko­nul­ma­sı­nın ha­yat kur­ta­rı­cı öne­mi var­dır. Doğ­ru yak­la­şım­lar ile er­ken ta­nı olursa kan­ser­le­ri yak­la­şık yüz­de 80-90 ora­nın­da te­da­vi edi­le­bi­lir. Zi­ra kan­ser­de er­ken ta­nı ger­çek­ten ha­yat kur­ta­rır!

Meme kanserine karşı BRCA geni takibi

Me­me kan­se­ri ta­nı­sın­da kul­la­nı­lan fark­lı test­ler var­dır. Bun­lar­dan il­ki kan­se­rin ge­ne­tik olup ol­ma­dı­ğı­nın araş­tı­rıl­dı­ğı BRCA ge­nin­de mu­tas­yon ta­ran­ma­sı­dır. Mu­tas­yon var­lı­ğı, muh­te­mel kan­ser ge­li­şi­mi ile il­gi­li ris­kin art­mış ol­du­ğu­nu gös­te­rir. Bu test, kan­dan el­de edi­len DNA ça­lış­ma­sı ile ya­pı­lır. BRCA gen ana­li­zi tes­ti, ai­le­sin­de me­me kan­se­ri öy­kü­sü bu­lu­nan ka­dın­la­ra er­ken ta­nı amaç­lı ya­pı­la­bi­lir.

Koldan kanla kolon kanseri genetik testi

Ka­lın bağırsak (kolon) kanseri diğer adı ile kolorektal kanser (kolon ve rektum kanseri-CRC), erken evrede yakalandığında tam şifa ile tedavi edilebilir. Dolayısıyla henüz bulguları olmayan bireylerde bile kanser yönünde bir değişim varsa, sa­de­ce kan alı­na­rak ya­pı­la­cak bir ge­ne­tik test ile er­ken ta­nı ve er­ken te­da­vi ile ko­lon kan­ser­le­ri ön­le­ne­bi­lir.

Ko­lon kan­se­ri er­ken teş­his yön­tem­le­ri ara­sın­da uy­gu­la­ma­ya baş­la­nan en son test, kol­dan kan alı­na­rak ya­pı­lan, ko­lon kan­se­ri­ne özel ge­ne­tik de­ği­şi­min ta­ran­ma­sı yön­te­mi­dir.

Ye­ni uy­gu­lan­ma­ya baş­la­nan kol­dan kan alı­na­rak ya­pı­lan ko­lon kan­se­ri tes­ti, özel­lik­le ko­lo­nos­ko­pi yap­tır­mak­tan çe­ki­nen has­ta­lar için kur­ta­rı­cı bir er­ken ta­nı yön­te­mi olu­yor. Kol­dan 10 cc kan alı­nı­yor ve do­la­şı­ma ka­rış­mış olan kan­ser­li hüc­re­ye ait DNA ma­ter­ya­lin­den kan­se­rin var­lı­ğı­nı gös­te­ren ya­pı de­ği­şik­li­ği be­lir­le­ni­yor.

KAN­SE­RİN 7 BE­LiR­TİSİ­NE DİK­KAT!

Bü­tün ül­ke­ler aşa­ğı­da­ki 7 be­lir­ti­nin kan­ser ha­ber­ci­si ol­du­ğu gö­rü­şün­de bir­le­şi­yor. Bu be­lir­ti­ler mut­la­ka kan­ser ol­du­ğu­nuz an­la­mı­na gel­mi­yor; hat­ta ta­nı ço­ğu za­man kan­ser çık­mı­yor. Ay­nı şe­kil­de bu be­lir­ti­le­rin ol­ma­ma­sı, kan­ser bu­lun­ma­dı­ğı an­la­mı­na da gel­mi­yor. An­cak bu 7 be­lir­ti teh­li­ke işa­re­ti ola­rak ka­bul edil­di­ğin­den, bu be­lir­ti­ler­den her­han­gi bi­ri­nin var­lı­ğın­da dok­to­ra baş­vur­mak­ta ge­cik­me­yin! İş­te kan­se­rin 7 be­lir­ti­si:

1- Ba­ğır­sak ve me­sa­ne alış­kan­lık­la­rı­nın de­ği­şik­lik­le­ri,

2- İyi­leş­me­yen ya­ra­lar,

3- Za­man­sız ka­na­ma ve akın­tı,

4- Me­me ve­ya baş­ka yer­de sert­lik,

5- Ha­zım­sız­lık ve­ya yut­ma güç­lü­ğü,

6- Ben­ler ve­ya bir si­ği­lin be­lir­gin de­ği­şik­li­ği,

7- Hı­rıl­tı­lı ök­sü­rük ve­ya ses kı­sık­lı­ğı.

AKIN­TI VE KA­ŞIN­TI RA­HİM AĞ­ZI KAN­SE­RİNİN BE­LİR­Tİ­Sİ OLA­Bİ­LİR

Me­di­cal Park Bah­çe­li­ev­ler Has­ta­ne­si Tüp Be­bek Mer­ke­zi ve Ka­dın Do­ğum Bö­lü­mü Di­rek­tö­rü ka­dın has­ta­lık­la­rı ve do­ğum uz­ma­nı Doç. Dr. Ka­dir Sa­van; er­ken teş­his edil­di­ğin­de te­da­vi­si müm­kün olan ra­him ağ­zı kan­se­ri ve HPV vi­rü­sü ile il­gi­li so­ru­la­rı ya­nıt­la­dı:

Ra­him ağ­zı kan­ser­le­ri; HPV vi­rüs­le­ri­nin mey­da­na ge­tir­di­ği en­fek­si­yon­la­ra bağ­lı olu­şan kan­ser­ler­dir. Top­lum­da­ki ka­dın­la­rın yak­la­şık yüz­de 80’i, ya­şam­la­rın bir dö­ne­min­de HPV vi­rü­sü­nü ka­pı­yor­lar. HPV olan ka­dın­la­rın yüz­de 90’ın­da vi­rüs yıl­lar için­de ken­di­li­ğin­den te­miz­le­ni­yor. Ama yüz­de 10-15’lik grup var ki, on­lar­ da vü­cut­ta kro­nik en­fek­si­yon ola­rak ka­lı­yor.

Bu en­fek­si­yon­lar özel­lik­le 10-15 yıl­dan faz­la va­jen ve ra­him ağ­zın­da en­fek­si­yon ha­li­ni sür­dü­rür­ler­se, ra­him ağ­zı kan­se­ri­ne se­bep ola­bi­lir. Bu en­fek­si­yon­lar ile­ri­ki dö­nem­ler­de ra­him ağ­zın­da, va­jen­de ve ma­kat­ta hüc­re­ler­de de­ği­şik­li­ğe se­bep ol­du­ğu için bir­çok kan­se­re se­bep olur.

GEÇ KAL­MA­YIN!

HPV vi­rü­sü, ka­dın­lar­da ge­nel ola­rak akın­tı, yan­ma, ka­şın­tı gi­bi şi­ka­yet­le­re ne­den olur. Bu şi­ka­yet­ler sık­ça gö­rül­dü­ğü için ço­ğu za­man bu be­lir­ti­ler önem­sen­mi­yor. Ba­sit bir va­ji­nal en­fek­si­yon ola­rak al­gı­lan­dı­ğı ve vi­rüs hiç baş­ka şi­ka­ye­te yol aç­ma­dı­ğı için, has­ta­lık sin­si ola­rak iler­li­yor ve kan­se­re dö­nü­şü­yor.

Ra­him ağ­zı kan­se­ri­nin teş­hi­si çok ko­lay­dır ama has­ta­lar ge­nel­lik­le geç dö­nem­de ge­li­yor. Has­ta­lar akın­tı, yan­ma ve ka­şın­tı gi­bi be­lir­ti­le­rin, ba­sit bir en­fek­si­yon ol­du­ğu­nu sa­nıp dok­to­ra git­mi­yor. Teş­his koy­du­ğu­muz­da ge­nel­lik­le has­ta­lık iler­le­miş olu­yor. Bu­nun için de mo­dern tıp, bu has­ta­lı­ğın çok teh­li­ke­li ama ön­le­ne­bi­lir ol­du­ğu­nu söy­lü­yor.

YIL­DA BİR KEZ MUT­LA­KA SME­AR TES­Tİ YAP­TI­RIN

*Ra­him ağ­zı kan­ser­le­ri­nin ta­nı­sı ko­lay­dır ama işi­mi­zi asıl ko­lay­laş­tı­ran has­ta­nın bi­linç­li ol­ma­sı­dır. Bir ka­dın yıl­da en az bir ke­re ji­ne­ko­lo­jik mu­aye­ne ve sme­ar tes­ti yap­tır­ma­lı.

*Sme­ar tes­ti nor­mal ra­him ağ­zı hüc­re­le­rinin ne ka­dar anor­mal de­ği­şik­li­ğe uğradığını gösterir, onu gös­te­rir. Çün­kü vi­rü­sün kan­ser­leş­me­si ge­nel­lik­le 10 - 15 yı­lı kap­sa­yan bir sü­reç­tir.

*Dü­zen­li mu­aye­ne­ler ve sme­ar tes­ti yap­tı­ra­rak bu de­ği­şik­lik­le­ri za­ma­nın­da gö­re­bi­lir­sek, has­ta­lı­ğın aşa­ma­sı­na gö­re uy­gun te­da­vi­yi uy­gu­la­ya­rak ra­him ağ­zı kan­se­ri­ni ön­le­ye­bi­li­riz.

*Bu ne­den­ler­den do­la­yı ka­dın­la­ra; dü­zen­li yıl­lık ji­ne­ko­lo­jik mu­aye­ne ve ra­him ağ­zın­dan sme­ar tes­ti öne­ri­yo­ruz. Geç ka­lır­sa­nız kan­se­rin ya­yıl­ma­sı­na ve te­da­vi şan­sı­nın azal­ma­sı­na ne­den olur­su­nuz!

SERDA KIVILCIM - BUGÜN GAZETESİ