KURAKLIĞIN GÖLGESİNDE TARIM - TARIMDA KURAKLIĞA KARŞI ALTERNATİF YOL ATIK SUYUN ARITILARAK KULLANIMI

düzensiz yağışlar ve sıcak hava dalgaları artıyor, pamuk, mısır ve şeker pancarı gibi suya bağımlı ürünlerin üretimi giderek kırılgan hale geliyor"

"Atık su kullanımının yaygınlaşması yüzey ve yer altı su kaynakları üzerindeki baskıyı azaltarak tarımsal üretimi kuraklık ve iklim değişikliğine karşı daha dirençli hale getirebilir. Ayrıca arıtılmış suyun içerdiği besin maddeleri gübre ihtiyacını azaltırken, toprak verimliliğini artırabilir, toprakta ve üründeki olası patojen ve ağır metal riskleri en aza iner"

Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İktisat Bölümü ve ODTÜ İklim Merkezi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Seven Ağır, atık su kullanımının yaygınlaşmasının tarımsal üretimi kuraklığa karşı daha dirençli hale getirebileceğini belirterek, "Arıtılmış suyun içerdiği besin maddeleri gübre ihtiyacını azaltırken, toprak verimliliğini artırabilir." dedi.

Anadolu Ajansının (AA) "Kuraklığın gölgesinde tarım" dosyasının bu haberinde, çiftçinin kuraklığa karşı daha dirençli olabilmesi için sulama yöntemlerinde neler yapabileceği ele alındı.

Kuraklık nedeniyle su kaynakları ve toprak nemi tükeniyor. Alternatif yöntemlerden öne çıkan atık suyun arıtılarak tarımda kullanılması üreticilere bazı avantajlar sağlıyor.

Doç. Dr. Ağır, AA muhabirine yaptığı değerlendirmede, Birleşmiş Milletler (BM) Dünya Su Kalkınma Raporu'na göre, Türkiye'nin "yüksek su stresi" yaşayan ülkeler arasında yer aldığını hatırlattı.

Dünyada toplam su tüketiminin yaklaşık yüzde 75'inin tarımda gerçekleştiğine dikkati çeken Ağır, "İklim değişikliğinin etkisiyle kuraklık, düzensiz yağışlar ve sıcak hava dalgaları artıyor. Pamuk, mısır ve şeker pancarı gibi suya bağımlı ürünlerin üretimi giderek kırılgan hale geliyor. Bu durum yalnızca verim kayıplarına değil, ürün deseninde zorunlu değişimlere ve çiftçilerin ekonomik kırılganlığının derinleşmesine de yol açıyor. Dolayısıyla suyun verimli kullanımı ve alternatif kaynakların devreye alınması, artık yalnızca tarım için değil, gıda güvenliği ve kırsal kalkınma açısından da kritik öneme sahip." diye konuştu.

Ağır, bu bağlamda arıtılmış atık suyun yeniden kullanımının öne çıktığını belirterek, atık su kullanımıyla koşullara bağlı olarak yüzde 50 ila 80 su tasarrufu sağlanabildiğini söyledi.

Türkiye gibi yarı kurak bölgelerde altyapının güçlendirilmesiyle bu oranın yüzde 70'e kadar çıkabileceğini dile getiren Ağır, şöyle devam etti:

"Atık su kullanımının yaygınlaşması yüzey ve yer altı su kaynakları üzerindeki baskıyı azaltarak tarımsal üretimi kuraklık ve iklim değişikliğine karşı daha dirençli hale getirebilir. Ayrıca arıtılmış suyun içerdiği besin maddeleri gübre ihtiyacını azaltırken, toprak verimliliğini artırabilir. Toprakta ve üründeki olası patojen ve ağır metal riskleri en aza iner. Kontrollü ve ileri arıtma süreçleri, kirleticilerin çevreye ve ürünlere taşınmasını önleyerek yer altı akiferlerini korur, içme suyu kaynaklarının güvenliğini destekler. Böylece, kontrolsüz kullanımdan çıkılarak planlı, güvenli ve sürdürülebilir bir modele geçiş mümkün olur."

- Kontrollü yöntemler öne çıkıyor

Atık suyun tarımda kullanımının kontrollü ve güvenli olması gerektiğine işaret eden Ağır, "Çiftçiler, zaman zaman yeterince arıtılmamış suları tarlada kullanabiliyor. Bu da hem halk sağlığı hem de toprak açısından ciddi tehditler yaratıyor. Dolayısıyla ileri arıtma teknolojilerinin devreye girmesi kritik." uyarısında bulundu.

Ağır, atık suyun tahıl, yem bitkileri ve pamuk gibi ürünlerde daha güvenle kullanılabildiğini, çiğ tüketilen sebze ve meyvelerde ise ileri arıtmanın zorunlu olduğunu belirterek, ürün bazlı standartlar netleştirilirse, belli koşullarda sebze ve meyve üretiminde de güvenli kullanımın mümkün olabileceğini söyledi.

Arıtma düzeyine göre damla sulama, yağmurlama, tatlı suyla karıştırma veya depolama sonrası sulama gibi yöntemlerin uygulanabildiğine dikkati çeken Ağır, özellikle çiğ tüketilen sebze ve meyvelerde ileri arıtma sonrası damla sulamanın tercih edilmesi gerektiğini belirtti.

- "Bitkinin alması gereken 1 birim su için neredeyse 2 birim su harcanıyor"

Ağır, Türkiye'de tarlaya verilen suyun neredeyse yarısının boşa gittiğini ifade ederek şunları söyledi:

"Bunun en önemli nedeni, hala yaygın şekilde kullanılan ve bakımı yapılmayan açık sulama kanalları ile tarlada kontrolsüz kayıplar. Bu yüzden bitkinin alması gereken 1 birim su için neredeyse 2 birim su harcanıyor. Oysa yağmurlama ya da damla sulama gibi modern sistemlerle bu kayıplar büyük ölçüde önlenebilir ve yüzde 20-30 oranında tasarruf sağlanabilir. Bu altyapı sorunları çözülmeden, atık suyun yeniden kullanımı gibi döngüsel çözümler de istenen etkiyi vermeyecektir."

- "Kontrollü kullanım yalnızca suyu korumakla kalmıyor, gübre ihtiyacını da azaltıyor"

Tarımda en güvenli atık su kaynaklarının ileri arıtılmış evsel atık sular ve gri sular olduğunu belirten Ağır, bu suların bitki gelişimine yararlı elementler sayesinde verim ve kalitede olumsuz bir etki göstermediğini vurguladı.

Ağır, gıda işleme sektöründen kaynaklanan atık suların da önemli bir potansiyel taşıdığına dikkati çekerek, bu tür atık sular için de uygun arıtma yöntemlerinin kullanılması gerektiğini dile getirdi. Ağır, endüstriyel atık suların ise ağır metaller ve toksik bileşikler içerdiği için yalnızca çok kademeli arıtma sonrası belirli ürünlerde kullanılabileceğini ifade etti.

- Atık su arıtmada uluslararası standartlar büyük önem taşıyor

Atık suyun yeniden kullanımının bazı riskleri beraberinde getirdiğine işaret eden Ağır, bu konuda patojen bulaşması, ağır metal birikimi, tuzluluk artışı ve yer altı suyu kirliliğinin öne çıkan başlıklar olduğunu dile getirdi.

Ağır, "Bu nedenle uluslararası standartlar büyük önem taşıyor. Dünya Sağlık Örgütü ve BM Gıda ve Tarım Örgütü, bu konuda çerçeve standartlar belirledi. Avrupa Birliği ise 2020'de ortak kurallar getirdi. Ancak standartların uygulanabilmesi için arıtma tesislerinin düzenli izlenmesi ve şeffaf veri paylaşımı şart." diye konuştu.

ABD'nin Kaliforniya eyaletinde ve İspanya'nın Murcia bölgesinde atık suyu tarıma entegre eden öncü örnekler olduğunu belirten Ağır, Türkiye'de ise yeniden kullanım oranının yüzde 5'in altında olduğunu ifade etti.

Ağır, mevzuatta son yıllarda önemli adımlar atıldığını dile getirerek, Konya'daki mor şebeke uygulaması ve Mardin'deki biyolojik arıtma gibi tesislerle 100 milyonlarca metreküp suyun geri kazanıldığını söyledi.

Atık suyun tarımda yaygınlaşabilmesi için çiftçilere uygun fiyatlandırma ve finansal teşvikler sağlanması gerektiğini vurgulayan Ağır, sözlerini şöyle tamamladı:

"Çiftçiler için bu suyun içme suyuna kıyasla cazip hale getirilmesi gerekiyor. Ayrıca kurumlar arası koordinasyon, eğitim ve şeffaf kalite kontrol mekanizmaları da şart. Bu uygulama uzun vadede riskler iyi kontrol edilirse önemli faydalar sağlayabilir. Ancak tuzluluk, ağır metal birikimi ve yer altı suyu kirliliği riskleri dikkatle yönetilmezse çevre ve sağlık açısından ciddi tehditler ortaya çıkabilir. Bu nedenle atık suyun tarımda kullanımı, planlı, kontrollü ve sürdürülebilir bir modelle hayata geçirilmelidir."