GUATR İLE İLGİLİ DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER

BSK Konya Hastanesi İç Hastalıkları Uzmanı Dr. Mehmet KARABACAK guatr  ile ilgili dikkat edilmesi gereken konularda bilgi veriyor.

Boyun ön kısmında bulunan tiroid bezinin iltihap yada kanser dışı bir sebeple büyümesi veya bezde büyüme olmadan kişide tiroid hormon düzeylerinde bozukluk olmasına guatr denir. Tiroid bezi boyun ön kısmında yerleşik şekil olarak kelebeği andıran görünümü olan bir iç salgı bezidir. Salgıladığı tiroid hormonu ile vücudun metabolizmasını yani çalışma hızını belirler .

Guatr aslında tek bir hastalık değil belirti ve tedavileri farklılıklar gösteren hastalıklar topluluğudur. Toplumda guatr denildiğinde genelde tiroid bezinin büyümesi  algılansa da daha öncede belirtildiği gibi tiroid bezinin büyümediği fakat hormon bozukluğuna sebep olan değişikliklerin meydana geldiği  hastalıklarda guatr olarak adlandırılır. Bu nedenle tek başına guatr kelimesi kişide bulunan tiroid bezi ile ilgili hastalığın ne olduğunu açıklamaya yetmez.

Basit bir şekilde guatr 3 gruba ayrılabilir:

1-Tiroid bezinin az hormon salgıladığı durum yani hipotiroidi

2-Hormon dengesizliği olmayan guatr yani ötiroidi ( Basit guatr)

3-Tiroidin fazla hormon salgıladığı guatr yani hipertiroidi ( Zehirli guatr )

Diğer yandan her bir grup kendi içinde nodülsüz ( difüz),tek nodüllü,veya çok nodüllü (multinodüler) olarak alt gruplara ayrılır.

Belirtileri nelerdir?

Guatr çeşidine göre hastada oluşabilecek belirtiler değişkendir.  Birinci grup yani hipotiroidis olan hastalarda  tiroid hormonun az salgılanmasına bağlı olarak vücudun hızı yavaşlar,hareket ve duygulanım ağırlaşır ,ellerde kuruma,saçlarda kuruma ve dökülme,adet düzensizlikleri görülebilir . Hormon az salgılanmasının Türkiyede ki en sık nedeni iyot eksikliğidir. Eğer guatr iyot alımı azlığına bağlı hipotiroidi yani hormon az salgılanması şeklinde ise iyot alımının sağlanması ile guatr engellenebilir veya düzeltilebilir. Diğer hipotiroidi nedenleri guatr yapıcı bazı yiyeceklerin ( kara lahana ) tüketilmesi, tiroid bezinde iltihaplanma olabilir.

İkinci grup  hormon dengesizliğinin olmadığı hastalarda belirgin bir belirti olmayabilir.tiroid bezinde sadece büyüme veya nodül oluşumu meydana gelebilir.

Üçüncü grup hipertiroidisi olan yani zehirli guatr olarak adlandırılan hastalarda vücutta fazla tiroid hormonu bulunması nedeni ile vücut çalışma hızı artmıştır. Bu hastalarda aşırı terleme ,çarpıntı, ellerde titreme , aşırı sinirlilik hali, iştah artışı,kilo alamama ve adet düzensizlikleri görülebilir.

İç-Dış Guatr ne demektir?

Tıbbi anlamda böyle bir sınıflandırma olmamakla birlikte hastaların hastalığını daha kolay anlaması açısından iç guatr ve dış guatr terimleri doktorlar tarafından hastalığın açıklanması sırasında sıkça kullanılmaktadır. İç guatr genelde dıştan büyümenin fark edilmediği fakat hormon bozukluğunun olduğu veya nodül bulunduğu durumlarda kullanılır. Dıştan gözle görülebilir şekilde tiroid bezinin büyüdüğü görülebiliyorsa  bu durumda da dış guatr terimi kullanılır.

Guatr olduğu şüphelenilen hastada neler yapılmalıdır ?

Guatr olduğu şüphelenilen hastada öncelikle hormon miktarları kontrol edilmeli gereği halinde tiroid bezinin yapısını görmek ve nodül varlığını tespit etmek amaçlı tiroid ultrasonu yapılması genelde yeterlidir.Bu iki testin sonucunda gerekli görülen durumlarda hastaya tiroid sintigrafisi ve iğne biyopsisi gibi diğer testler uygulanması gerekebilir.

Tedavisi nasıl yapılır?

Guatr tedavisi hormon miktarlarına ve hastada nodül olup olmamasına bağlı olarak değişkenlik gösterir. Basit olarak açıklamak gerekirse hormon yetersizliği olan durumlarda bu hormon ilaç şeklinde verilir.Nodül verlığında  nodüle yönelik gerekli testler  ,gerekirse biyopsi ve   uygulanır. Hormon fazlalığı olan hastalara ise hormon  yapımını engelleyen ilaçlar verilir. Hormon seviyeleri normale geldikten sonra hastada nodül olup olmamasına bağlı olarak ilaç tedavisi,ameliyat veya radyoaktif iyot (Atom tedavisi) uygulanabilir . Hormon dengesizliği olmayan  fakat tiroid bezinde büyümenin olduğu veya nodüllerin olduğu durumlarda ise nodülden biyopsi bazen de ameliyat gerekebilir.

Her Guatr hastası ameliyat edilir mi ?

Tiroid bezinin tamamen büyüdüğü ya da içinde nodüllerin olduğu durumda ameliyat bir tedavi seçeneğidir. Her guatr hastalığı ameliyat gerektirmez. Bir guatr hastasını ameliyat etmek için dört sebep vardır:

1.Boynunda büyümüş guatrın oluşturduğu estetik problem

2. Büyümüş guatrın ya da nodüllerin yemek borusunu ve soluk borusunu sıkıştırmalarından kaynaklanan şikayetler olması

3. Büyümüş guatrın hormon dengesizliği yapması

4. Guatrda kanser tespit edilmesi veya kanser şüphesi

Guatr hastalığında kanser olur mu?

   Guatr, tiroid bezinin kanser harici büyümeleridir diye tarif etmiştik. Ama bu büyümelerin kanser olup olmadığı ancak bazı incelemelerden hatta ameliyattan sonra belli olur. Dolayısıyla bütün guatrlı hastalar düşünüldüğünde %10 oranında kanser gelişme ihtimali vardır.

Ameliyattan başka tedavi yöntemleri var mı?

   Her guatr ameliyat ile tedavi edilmez. Yukarıda saydığımız hastalıkların bazı tiplerinde ilaç tedavisi, bazısında radyoaktif iyot tedavisi (radyasyon ile tiroid bezinin tahrip edilmesi), bazısında da ameliyat gerekir. 

Guatr ameliyatında ne yapılıyor?

   Guatrın hastalıkları çeşitli olduğu gibi ameliyatları da çeşitlidir. Tiroid bezinin iki parçalı olduğunu belirtmiştik. Ameliyatta bu parçalardan biri tamamen çıkarılabilir, her iki parçası çıkarılabilir veya  her iki parçasından bir miktar çıkarılabilir. Ne kadar tiroid bezi çıkarılacağı, yani bu ameliyat seçeneklerinden hangisinin uygulanacağı hastalığın çeşidine göre planlanır. 

Ameliyatta ne gibi riskler var? 

   Guatr ameliyatları günümüzde oldukça güvenle yapılan ameliyatlardır. Her ameliyatta olduğu gibi guatr ameliyatında da istenmeyen durumlar olabilir. Bunların en başında da ses tellerinin zarar görmesi riski vardır. Ancak bu durum %3-5 (yüz guatr ameliyatından 3 ile 5 inde) oranında görülür.  Ameliyat sahasında kanama ve paratiroid bezlerinin zarar görmesi (vücut kalsiyum dengesini ayarlayan bezlerin hasarı) diğer risklerdir. 

Ameliyat veya ilaç tedavisi sonrası guatr tekrar eder mi?

  Evet edebilir. Hormon eksikliği ilaçlarla giderildikten sonra hastalık tekrar edebilir. Bazen nodüller ilaçlarla geriledikten sonra tekrar büyüyebilirler. Bu durumda hasta tekrar değerlendirmeye ve tedaviye alınır.

  Ameliyat edildikten sonra da guatr tekrar edebilir. Özellikle çok sayıda nodülü olan guatr hastalığında geride bırakılan tiroid dokusunda da nodül kalmışsa zamanla bu nodüller büyüyüp guatrın tekrar etmesine yol açabilir. Bu sebeble ilk başta ameliyatı, hastalığa uygun planlamak önemlidir. 

Ameliyat olan hastaların kontrolleri var mı?

   Hastalığının çeşidine göre ameliyat sonrası hiç ilaç kullanmadan ömür boyu yaşayabileceği gibi, ömrünün geri kalanında ilaç kullanmak zorunda olan hastalar da vardır. Ancak bütün guatr hastaları hastalıklarına bağlı olmak üzere belirli aralıklarla kontrol edilmelidirler .