VİTAMİN EKSİKLİĞİ UNUTKANLIĞI ARTIRIYOR

Nö­ro­lo­ji uz­ma­nı Dr. Gül­ten Öz­de­mir; unut­kan­lı­ğa kar­şı alı­na­bi­le­cek ön­lem­le­ri ve bey­ni genç tut­mak için ya­pı­la­bi­le­cek­le­ri an­lat­tı:

Bol bol gü­lün, dep­res­yon, kay­gı ve stre­si en aza in­di­rin: Gül­dü­ğü­nüz­de mut­lu­luk hor­mo­nu se­ra­to­nin çok yük­se­lir, se­ra­to­nin kon­san­tras­yon ve dik­ka­ti ar­tı­rır, ay­rı­ca on­lar­ca yüz ka­sı ça­lı­şır, yüz kas­la­rı­na eg­zer­siz ya­pıl­mış gi­bi olur.

Fi­zik­sel eg­zer­siz ya­pın: Yü­rü­yüş, fit­ness, yüz­me, bi­sik­let, dans vs.

Din­len­me­ye, dü­zen­li ta­til yap­ma­ya va­kit ayı­rın: Aşı­rı be­den­sel yor­gun­luk, zi­hin­sel yor­gun­lu­ğu da ge­ti­rir ve be­ra­be­rin­de yo­ğun­laş­mış stres ve ank­si­ye­te­ye ne­den olur. Din­len­mek ve ta­til yap­mak ki­şi­nin stres, kay­gı ve ank­si­ye­te­si­ni azal­tır. Bi­liş­sel fonk­si­yon­la­rı­nı kuv­vet­len­di­rir.

Ka­fe­ini azal­tın: Kah­ve; as­lın­da kon­trol­lü alın­dı­ğın­da zi­hin­sel fonk­si­yon­la­rı olum­lu yön­de ar­tı­rı­cı et­ki­ye sa­hip­tir, bit­kin­li­ği azal­tır, dik­ka­ti ve uya­nık­lı­ğı ar­tı­rır. Fa­kat be­de­nin to­lo­re ede­ce­ğin­de faz­la tü­ke­til­di­ğin­de, stres, kay­gı ve en­di­şe­yi ar­tı­rır, ko­les­te­ro­lü yük­sel­tir. Kalp kri­zi ris­ki­ni ar­tı­rır, yük­sek kan ba­sınç­la­rı­na ne­den olur. Ay­rı­ca ba­zı yi­ye­cek ve içe­cek­ler de eks­tra ka­fe­in içe­rir; çay, ka­fe­in­li meş­ru­bat­lar, çi­ko­la­ta vs.

OME­GA 3 OL­MAZ­SA OL­MAZ

Bul­ma­ca, ze­ka so­ru­la­rı, tav­la, sat­ranç oyun­la­rı ile ya­ra­tı­cı dü­şün­me­ye yö­nel­ten zi­hin oyun­la­rı oy­na­yın.

Haf­ta­da en az iki kez ba­lık yi­yin: Ba­lık­ta ha­fı­za­yı kuv­vet­len­di­ren ase­til ko­lin mad­de­si ve dik­kat ile kon­san­tras­yo­nu ar­tı­ran, dep­res­yo­na iyi ge­len ome­ga 3 bu­lu­nur.

Ome­ga 3 içe­ren yi­ye­cek­ler tü­ke­tin: Ala­ba­lık, be­yaz ba­lık, lü­fer, rin­ga ba­lı­ğı, ca­no­la ya­ğı, ce­viz, Hin­dis­tan ce­vi­zi, ke­ten to­hu­mu, sar­dun­ya, so­mon, ton ba­lı­ğı, us­kum­ru, yağ­sız et­ler ve se­miz otu gi­bi ye­şil lif­li seb­ze­ler­de bu­lu­nur. Ome­ga 3 ile dü­zen­li tak­vi­ye alan ço­cuk­lar­da, ome­ga 3 et­ki­si ile hi­pe­rak­ti­vi­te ve kon­san­tras­yon bo­zuk­luk­la­rı­nın azal­dı­ğı, si­nir sis­tem­le­ri­nin da­ha iyi ge­liş­ti­ği, okul ba­şa­rı­la­rı­nın art­tı­ğı tes­pit edil­miş­tir. Ome­ga 3’ün dep­res­yon­da da ol­duk­ça ya­rar­lı ol­du­ğu bu­lun­muş­tur. Eğer haf­ta­da 3 ya da 2 gün dü­zen­li ba­lık tü­ke­tmi­yor­sa­nız ome­ga 3 tak­vi­ye­si için her gün 1-2 ye­mek ka­şık ke­ten to­hu­mu tü­ke­ti­le­bi­lir.

AN­Tİ­OK­Sİ­DAN TÜ­KE­TİN

Zey­tinya­ğı kul­la­nın: An­ti­ok­si­dan­dır, be­ynin yaş­lan­ma­sı­nı ge­cik­ti­rir, ço­cuk­lar­da be­yin ge­li­şi­mi­ne ve eriş­kin­ler­de be­yin hüc­re­le­ri­nin ye­ni­len­me­si­ne yar­dım­cı olur. Zen­gin vi­ta­min içe­ri­ği bu­lu­nur, vi­ta­min A, E, D, K ih­ti­va eder.

Faz­la Ome­ga 6 içe­ren (kö­tü yağ­lar) yi­ye­cek­le­ri azal­tın, den­ge­le­yin: Ay­çi­çek ya­ğı, bif­tek, kre­ma, çö­rek, mar­ga­rin, ma­yo­nez, mı­sır özü ya­ğı, pas­tır­ma, pa­ta­tes cip­si, te­re­ya­ğı ve yağ­lı sü­tü az tü­ket­mek ge­re­kir.

En an­ti­ok­si­dan mey­ve seb­ze­le­ri tü­ke­tin: Ku­ru erik, ku­ru üzüm, ya­ban mer­si­ni, bö­ğürt­len, kı­zıl­cık, çi­lek, ıs­pa­nak, ahu­du­du, Brük­sel la­ha­na­sı, erik, bro­ko­li, pan­car, avo­ka­do, por­ta­kal, si­yah üzüm, kır­mı­zı dol­ma­lık bi­ber, ki­raz, ki­vi, so­ğan, mı­sır, pat­lı­can gi­bi.

Ai­LE­Ni­ZE VA­KiT AYI­RIN

Baş böl­ge­ni­ze, ka­fa­ta­sı­nı­za ge­le­cek trav­ma ve dar­be­le­re dik­kat edin. Ka­fa böl­ge­ni­zi ko­ru­yun.

*Si­ga­ra­yı bı­ra­kı­n. Uyuş­tu­ru­cu mad­de­ler, ben­zo­di­aze­pin (di­aze­pin tü­rü ilaç­lar) gi­bi sa­kin­leş­mek, ank­si­ye­te gi­de­ri­ci amaç­la ve­ri­len ilaç­la­rın uyu­mak için ge­re­ğin­den faz­la kul­la­nıl­ma­sı bel­lek fonk­si­yon­la­rı­nı olum­suz et­ki­ler. Ha­fı­za­da et­ki­li bir mad­de olan ase­til ko­lin de­nen si­nir hüc­re­le­ri ara­sı bağ­lan­tı ku­ran kim­ya­sal mad­de­nin azal­ma­sı­na ne­den ola­rak ha­fı­za­yı bo­zar­lar.

*Ho­bi­le­ri­ni­ze, sos­yal iliş­ki­le­ri­ni­ze ağır­lık ve­rin, ar­ka­daş, ak­ra­ba ve di­ğer in­san­lar­la sos­yal iliş­ki­le­ri­ni­zi sür­dü­rün, eğ­len­me­ye va­kit ayı­rın. En önem­li­si de ai­le­ni­ze va­kit ayı­rın.

*Kur­şun, alü­min­yum, bö­cek zeh­ri, in­sek­tid­ler, or­ga­nik çö­zü­cü­ler, çev­re­sel küf ya da her­han­gi tok­sik ze­hir­ler­den uzak du­run.

Dengeli öğünler yiyin

Vi­ta­min ve mi­ne­ral­le­rin, vi­ta­min B12, fo­lik asit, vi­ta­min C, ti­ya­min ve ri­bof­la­vin ek­sik­li­ği; kay­gı, en­di­şe, si­nir­li­lik, dep­res­yon ve unut­kan­lı­ğı ar­tı­rır. İçe­ri­sin­de bu vi­ta­min ve mi­ne­ral­le­ri ye­te­ri ka­dar içe­ren gı­da­lar alın. Den­ge­li bes­le­ne­mi­yor­sa­nız, bu vi­ta­min­le­ri tak­vi­ye ola­rak alın.

İş­te han­gi vi­ta­min­le­ri na­sıl ala­ca­ğı­nız ko­nu­sun­da si­ze yar­dım­cı ola­cak lis­te:

İş­te han­gi vi­ta­min­le­ri na­sıl ala­ca­ğı­nız ko­nu­sun­da si­ze yar­dım­cı ola­cak lis­te:

*A vi­ta­mi­ni: Süt, yu­mur­ta ve lif­li seb­ze­ler­.

*D vi­ta­mi­ni: Süt, yu­mur­ta, ton ba­lı­ğı ve so­mon.

*E vi­ta­mi­ni: Çi­lek, seb­ze ve ma­rul­.

*K vi­ta­mi­ni: Lif­li seb­ze­ler, ba­lık ya­ğı ve et.

*Ti­ya­min: Mı­sır gev­re­ği, ba­lık, yağ­sız et, süt ve ta­vuk.

*Ri­bof­la­vin: Mı­sır gev­re­ği, süt, yu­mur­ta, lif­li seb­ze­ler ve yağ­sız et­.

*B3 vi­ta­mi­ni (nia­sin): Mı­sır gev­re­ği, yağ­sız et ve yu­mur­ta­.

*Pri­dok­sin (B6): Mı­sır gev­re­ği, et, muz ve seb­ze­ler.

*B12 vi­ta­mi­ni: Ba­lık, yağ­sız et ve süt­.

*Fo­lat: Et, lif­li ye­şil seb­ze­ler.

*C vi­ta­mi­ni: Tu­runç­gil­ler, çi­lek tür­le­ri, seb­ze­ler.

*Kal­si­yum: Süt, pey­nir, ye­şil seb­ze­ler.

*Krom: Tam ta­hıl­lar, seb­ze yağ­la­rı.

*De­mir: Tam ta­hıl­lı gev­rek­ler, ce­viz tür­le­ri, ye­şil seb­ze­ler.

*Mag­nez­yum: Tam ta­hıl­lar, de­niz ürün­le­ri, ye­şil seb­ze­ler.

*Se­len­yum: Tam ta­hıl­lar, de­niz ürün­le­ri, yu­mur­ta, et.

*Çin­ko: Tam ta­hıl­lar, ay çe­kir­de­ği.

Uykusuzlar unutkan oluyor

*A­şı­rı stres al­tın­da ol­mak, ank­si­ye­te, yay­gın dep­res­yon­da ol­mak, yo­ğun bir acı, ka­yıp ya­şa­mak (an­ne, ba­ba, ço­cuk, eş kay­bı, bo­şan­ma, ai­le içi trav­ma, dep­rem­de ka­yıp­lar vs ) unut­kan­lı­ğı ar­tı­yor.

*Ba­zı vi­ta­min ek­sik­lik­le­ri; vi­ta­min B12, fo­lik asit yet­mez­li­ği, ağır ane­mi­si olan­lar­da, kro­nik sü­re­ğen has­ta­lık­la­rı olan­lar­da (MS has­ta­lı­ğı, chron has­ta­lı­ğı, SLE, Ro­ma­to­idar­trit, kan­ser has­ta­lı­ğı vs)

*Ti­ro­it be­zi ye­ter­siz ça­lı­şan­lar­da

*Be­yin tü­mö­rü olan­lar­da

*Ba­şı­na dar­be alan­lar­da kı­sa-uzun sü­re­li unut­kan­lık ola­bi­lir; bok­sör­ler­de dar­be sık­lı­ğı faz­la ol­du­ğun­dan unut­kan­lık sık gö­rü­lür.

*Dik­kat ek­sik­li­ği, kon­san­tras­yon bo­zuk­lu­ğu gi­bi bir­ta­kım psi­ki­yat­rik has­ta­lık­lar­da

*Si­ga­ra tü­ke­ten­ler­de uy­ku ila­cı de­nen ben­zo­di­aze­pin gru­bu ve ben­ze­ri ilaç kul­la­nan­lar­da

*A­şı­rı kah­ve tü­ket­mek de stre­si ve unut­kan­lı­ğı ar­tır­mak­ta

*Uy­ku bo­zuk­lu­ğu olan­lar­da, stre­se bağ­lı uyu­ya­ma­yan­lar­da, uy­ku ap­ne sen­dro­mu olan ve ge­ce bu ne­den­le ka­li­te­siz uyu­yan­lar­da; gün­düz dik­kat ek­sik­li­ği, cid­di kon­sat­ras­yon kay­bı, uy­ku­suz­lu­ğa bağ­lı aşı­rı ank­si­ye­te ve so­nuç­ta unut­kan­lık­ta ar­tış olur.

Ayak üstü atıştırmak beyne de zarar

Be­yin sağ­lı­ğı­nı­zı ko­ru­mak için kan şe­ke­ri­nin yük­sel­me­si­ni ön­le­yin. Bu­nun için de gli­se­mik in­dek­si yük­sek be­sin­ler­den uzak du­run:

*Ta­ze mey­ve ve seb­ze yi­yin.

*Ha­zır pi­lav­dan (be­yaz pi­rinç­ten ya­pı­lan) ka­çı­nın.

*Şe­ke­ri yük­sel­ten be­sin­ler yer­ken, on­la­rı yük­selt­me­yen be­sin­ler­le bir­leş­ti­rin.

*İş­len­miş be­sin­ler­den ka­çı­nın.

*U­fak öğün­ler yi­yin, dü­zen­siz bü­yük öğün­ler­den uzak du­run.

*Her gün sağ­lık­lı bir kah­val­tı ya­pın.

*S­tres ne­den­li ye­mek ye­mek­ten (tı­kış­tır­mak­tan) ka­çı­nın.

SERDA KIVILCIM - BUGÜN GAZETESİ