Takıntı, depresyon ve şizofreni gibi ruhsal sorunlar sakinleştiriciyle bastırılabilir mi? Prof. Dr. Sedat Özkan, günümüzde pek çok teşhisin birbirine karıştığını belirterek "Tembel insanlar kendilerine depresyon maskesi takmayı tercih ediyor" diyor
İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi'nin Liyazon Psikiyatri Bölümü ve Humanite Psikiyatri Kliniği Başkanı Prof. Dr. Sedat Özkan, dünyanın en yaygın hastalıklarından biri olan depresyonla ilgili son tedavi modellerini anlattı. "Depresyonda olduğunu söyleyen değil, gerçekten depresyonda olanları tedavi ediyoruz" diyen Prof. Dr. Özkan, çağımızın hastalığı haline gelen depresyonla ilgili sorularımızı yanıtladı.
DAHA MUTLU OLAN ÇOK
Depresyon, tedavi edildikten sonra tümüyle iyileşiyor mu?
Depresyonun atlatılması; nedenine, sürecine, tedavinin doğruluğuna ve hastanın işbirliğine bağlıdır. Depresyonun geçmesi için ilaçla birlikte hastada yeni bir psikoloji ve yeni bir ego yaratacak psikoterapi süreci gerekir.
Nasıl bir yol izlenmelidir?
Hastaya, antidepresif bir yaşam algısı ve sorunlarla baş etme stilleri kazandırılmalıdır. Uygun tedavi ile depresif dönem öncesine göre daha başarılı, daha mutlu ve üretken olan birçok hastamız var.
Her depresyondayım diyene ilaç yazılır mı?
"Depresyondayım" diyen değil, depresyonda olan tedavi edilir. Çünkü her "Depresyondayım" diyen depresyonda değildir. Örneğin tembellik ve uyumsuzluk bir depresif hastalık değildir ama tembeller kendilerini depresyonda sanabilir
HASTALIK SAKİNLEŞİR
Antidepresan ilaçlar ömür boyu mu kullanıyor?
Hiçbir ilaç uzmanın denetiminde olmadan kullanılmaz. Doğru uzman tarafından, doğru tanıyla, doğru ilaç yazılır. Diyabet ya da tansiyon gibi durumlarda koruyucu tedavilerin yıllarca sürmesi gerekebilir. Sakinleştirici ilaç kavramı, tam doğru değildir. İlaç kişiyi değil, hastalığı sakinleştirmeye yöneliktir. Sakinleşmek isteyen insana illa ilaç gerekmez. Doğru değerlendirme ve sorunla baş etme stili geliştirmek; bazen sakinleştiriciden daha önemlidir.
ÖNEMLİ OLAN KRİZİ ÖNLEMEK
Psikiyatride acil tedavi hizmeti nasıl yapılıyor ve hasta açısından ne gibi avantajları var?
Tüm tıpta olduğu gibi psikiyatride de acil durumlar vardır. İntihar teşebbüsü, madde yoksunluğu, yas reaksiyonları, saldırganlık davranışları ya da kriz reaksiyonları acil duruma girer. Böyle bir durumda aile sakin ve dikkatli olmalı ve acilen psikiyatriste başvurmalıdır. Erken müdahale; hastanın ruhsal durumunun kontrolü için önemlidir. Kriz çıkmadan yapılacak koruyucu ruh sağlığı hizmetleri yaygınlaştırılmalıdır.
ANNE BABA KAYBI 'MASKE' TAKTIRIYOR
Yaşadığımız kaygı ve korkular psikolojik ağrılara mı sebep oluyor?
Bedenimiz, 10 binlerce yıl öncesine göre pek değişmedi. Ancak beynimize gelen uyaranlar ve yeni psikolojik uyum zorlukları arttı. Hastalar zorlayıcı yaşam olaylarının pek farkında değil ya da bu değişime karşı kendilerini ifade edemeyip ağrı çekiyor. Sıkıntı ve stres, onlarda ağrı olarak kendini gösterebiliyor.
SÜREKLİ OLARAK ŞİKAYET EDERLER
Maskeli depresyonu çözmek zor mudur?
Maskeli depresyonda tedavi, hastanın ne kadar zamandır kronik olduğuna, kişinin yaşına, cinsiyetine göre değişir. Çalışan, düzenli, mutlu ve işlevsel birlikteliği olan insanlar; entelektüel yetenekleri ne kadar gelişmişse o kadar kolay tedavi edilir.
Maskeli depresyon, hangi kişilik yapısında daha sık ortaya çıkar?
Bu depresyon türü 15 yaşından önce anne ya da baba kaybı, geniş aileden gelme gibi durumlarda sıklıkla görülür. Bu insanlar, yakınmalarını dramatize eder.
AĞRI KESİCİLER SİNİRLERE ETKİ ETMİYOR
Menopozda antidepresan ilaç kullanmak şart mı?
Gece terlemeleri, cinsel işlev bozukluğu, libido azalması, uykusuzluk, baş ağrısı gibi pek çok belirti aslında psikolojik gibi görülse de, hormonal değişiklikten kaynaklanır ve klasik menopoz tedavisi ile düzelir. Bunun yanında ortaya çıkan depresyon ise kadınların bu dönemi daha sıkıntılı geçirmesine yol açar ki; bu durumda hormonal tedavinin yanında depresanlara da ihtiyaç oluyor.
baş etmesi imkansız
Stres kaynaklı baş ağrılarında ağrı kesici işe yarar mı?
Yaramaz, çünkü sorunun kaynağı organlar değil organlarla etkileşim içinde olan sinir sistemindedir. Ağrı kesicilerin bu tip sorunlarla baş edebilmeleri mümkün değildir. Bu insanların bedenleriyle sürekli uğraşmaları, doktor doktor gezmeleri de sorunu artıran bir faktördü
TAKINTI TEDAVİSİNDE İLAÇ ARTI PSİKOTERAPİ
Takıntı hastalığı günümüzde nasıl tedavi ediliyor?
Yapılan birçok çalışma obsesif kompulsif bozukluk dediğimiz takıntı hastalığında ilaç tedavisinin etkinliğini kanıtlamıştır. Depresif bozukluklar ve diğer mental bozuklukların tedavisinde kullanılan ilaçlar; alışılmış dozlarıyla bu rahatsızlıkta da kullanılabilirler.
DESTEK GEREKİYOR
Obsessif kompulsif bozukluk (OKB) tedavisinde terapi nasıl uygulanıyor?
Özellikle bilişsel-davranışçı terapide sıklıkla karşılaşılan; düşünsel çarpıtmaları değiştirmeye yardımcı olan özgül yöntemler kullanılmaktadır. Yine OKB'de yapmaya zorlanılan törensel davranışlar gibi eylemleri ortadan kaldırmak için özgül yöntemler kullanılır. Takıntılara eşlik eden rahatsızlık ve kaygıyı azaltmak için; uzun süreli yinelenen uyaranlarla sinir sisteminin 'alışması' ve 'sıkılması', terapide yaşanan süreçtir. Eğer korkulan durum gerçek hayatta yaratılamayacak bir durumsa 'imgesel karşı karşıya gelme' yöntemi kullanılabilir.
Hasta yakınlarına ne gibi görevler düşer?
OKB hastalarının yakınlarının da hastayı tedaviye katılması için zorlamaları ve hastaya yargılayıcı gözle bakmamaları gerekir. Tedavi sabır ister. İlaç artı psikoterapi birlikte yürütülmelidir.
Sizin kurduğunuz gündüz hastanesi hangi hastalıklarda daha çok etkili?
Zorunlu yatış gerektirmeyen her türlü psikiyatrik durumda avantajlıdır.
SANAT VE MEŞGULİYETLE TEDAVİ HER ZAMAN ETKİLİ
Şizofreni tedavisi gören hastalar topluma nasıl kazandırılıyor?
Bu konuda uzmana, hastaya ve aileye önemli görevler düşer. Hastalığı tedavi ederken, kişinin mümkün olduğunca işlevsel ve üretken kılınması gereklidir. O hastaya uygun iletişim becerileri yeni ilişkiler ve gerçekçi işlevsel uğraşlar sağlanmalıdır. Bu da oldukça iyi tanımlanmış bilimsel meşguliyet tedavisi ve sanatsal rehabilitasyon programları ile mümkündür.
Sanatsal etkinlikler psikiyatrik tedavide nasıl kullanılıyor?
İnsanoğlunun bir sözel, bir de görsel kendini ifade etme biçimi vardır. 10 binlerce yıl önceki insanoğlu; mağaralara yaptığı resimlerle kendilerini daha çok görsellikle ifade ederdi. Psikiyatri hastalarında sanat; onun iç dünyasının, duygularının, hayallerinin, beklentilerinin ortaya konmasında kullanılan en doğal yöntemdir. Hastalığın ve kişinin anlaşılmasında bize yardım eder. Ayrıca sağlıklı algı mekanizmalarının geliştirilmesinde önemli rol oynar. Meşguliyet ve sanat terapisi; böylesine bir bilimsel temele dayanmaktadır.
ESRA TÜZÜN