Aile Hekimliği Uygulamasının Aksayan Yönleri

Türkiye’de Aile Hekimliği Uygulamasına geçilmiş olması, son zamanlarda sağlıkta atılmış önemli adımların başında gelmektedir.

Birinci basamak sağlık hizmetlerinde “Aile Hekimliği Uygulaması” modeli Türkiye’de yıllardır uygulamaya geçirilmesi arzu edilen ama günümüze değin bu konuda somut ve cesur adımların atılamaması nedeni ile gecikmiş olan ilerici bir sağlık politikasıdır. Avrupa’da ve gelişimini tamamlamış medeni ülkelerde “Aile Hekimliği Uygulaması” başarı ile uygulanmakta ve olumlu sonuçlar alınmaktadır. Bu uygulamanın en önemli göstergesi toplumların yaşam süresindeki belirgin artışlardır. Ülkemizde 2011 yılı Aile Hekimliği Uygulamasının tüm yurtta uygulamaya başladığı yıl olarak hatırlanacaktır. Geçmiş beş yıllık pilot uygulama sürecinde kağıt üzerinde mükemmel olan Aile Hekimliği Uygulaması, gerek personel yetersizliği gerekse iller bazında yönetim kademelerindeki personelin “Aile Hekimliği Uygulamasına” bakış açıları ve farklı uygulamaları nedeni ile bazı aksaklıklara ve uygulama kapsamında çalışan personelin üzerinde negatif yansımalara neden olmaktadır. Aşağıda bu aksayan yönleri teker teker ele alacağım.

Tek ve Yalnız Aile Hekimleri…

Birçok Aile Sağlığı Merkezinde Aile Hekimleri tek olarak çalışmaktadır. Tek Çalışan bir Aile Hekimi çoğu zaman yerlerine bakacak başka Aile Hekimi bulamadıklarından senelik izin kullanamamaktadır, hastalandıklarında rapor alamadıklarından mağdur olmaktadır. Önemli ve acil bir işleri olsa bile mesai saatlerinde yerlerinden kıpırdayamamaktadır. Ayrıca tek çalışan Aile Hekimleri her gün giderek artan Aile Sağlığı Merkezinin masrafları altında ezilmektedir. Bu masrafları paylaşacak başka Aile Hekimleri yoktur ve çalıştığı ASM sınıflandırmaya girememektedir. Doktorluk görevinin yanında her gün giderek artan yazışma işleri, veri gönderme ve evrak düzenleme işleri v.s nedeniyle geç saatlere kadar çalışarak mesai saatlerinin dışına çıkmaktadır, hatta eve iş götürmektedir. Özetle maddi ve manevi yönden yıpranmakta ve her geçen gün Aile Hekimliği uygulamasından soğumaktadır.



ASM binası ve Aile Hekimliği Birimi standartları…

Aile Hekimliği uygulamasında kullanılan Aile Sağlığı Merkezleri şimdiye kadar maalesef bir standarda sahip olmamıştır, olamamıştır. Binaların bazıları devlet malıdır, bazıları vakıflara ve belediyelere aittir, bazıları da şahıs malıdır. Bu nedenle kiraları farklıdır, kullanım kuralları farklıdır. Devlet malı olan binaların kiraları bile her nedense farklı illerde farklıdır. Çoğu Aile Sağlığı Merkezi yer ve konum bakımından sağlık hizmeti verilmeye müsait değildir ve buralarda görev yapan Aile Hekimleri ASMleri sağlık hizmeti verilir hale getirmek zorunda kalarak maddi külfetin altına girmiştir, devlet kendilerine yardım etmemiştir. Bazı Aile Hekimleri de yerel idarelerin baskılarıyla çalıştıkları ASMlerden zorla çıkarılmış ve kendi paralarıyla sıfırdan ASM binaları inşa ettirilerek oralarda çalışmak zorunda bırakılmışlardır. Madem Aile Hekimliği uygulaması yeni ve farklı bir uygulama olacaktı o zaman devletimizin uygulama başlamadan önce her ilde kendi belirleyeceği standartlara uygun ASM binaları inşa ettirmesi ya da mevcut sağlık ocağı binalarını bu standartlara uygun hale getirmesi gerekiyordu ama ülkemizdeki çoğu pilot uygulamada olduğu gibi bu uygulamaya da apar topar geçildi maalesef. Aile Hekimliği uygulaması günümüzde standartsız standartlarla devam etmektedir.

Toplum Sağlığı personel sayısı ve görev tanımı…

Aile Hekimliği uygulamasının başladığı günden beri Toplum Sağlığı Merkezlerinde personel sayısı yetersiz olmasına rağmen fakat PDC ( personel ağıtım cetveli )de Toplum Sağlığı Merkezi kadroları açılmamaktadır. Bu nedenle Toplum Sağlığı Merkezleri ve bağlı oldukları Sağlık Grup Başkanlıkları uygulamadaki Aile Hekimlerine yeterince yardım edememektedir. Oysa Aile Hekimleri ve TSM ve Sağlık Grup Başkanlığı ve İl Sağlık Müdürlüğü personeli bir dayanışma içinde Aile Hekimliği uygulamasını yürütmelidir. Birçok ilde TSM ve sağlık grup başkanlığı personeli kendilerini Aile Hekimlerinin yöneticisi görerek Aile Hekimlerine mobbing uygulamaktadır. Aile Hekimleri bu konuda uygulama başladığından beri muzdarip iken TSMlerin görevlerini belirleyen yeni bir yönetmelik çıkarılmış ceza puanı uygulamasıyla uygulamadaki Aile Hekimleri hariç diğer personelin eline adeta koz verilmiştir. TSMler ve sağlık grup başkanlıklarındaki personel yönetmelikte yazan görevlerini Aile Hekimlerine yaptırmaya çalışmaktadır ve yapmazlarsa gerekli gereksiz ASM denetlemeleri yaparak Aile Hekimlerine ceza puanı yazmaktadır. Ayrıca TSMlerde ve sağlık grup başkanlığında çalışan personel Aile Hekimliği uygulamasındaki mevzuatları yakından takip etmediklerinden Aile Hekimlerinin devamlı yenilenen mevzuat karşısında yaşadıkları sorunlara yardımcı olamamaktadır. Mevzuatı bilmeden yaptıkları illegal uygulamalar yüzünden de birçok ilde idare mahkemelerine davalar açılmıştır. Sanki Uygulamada devamlı yenilenen mevzuatı sadece Aile Hekimleri bilmek ve takip etmek zorundadır. Aile Hekimleri idarenin bu bilgisizliği ve ilgisizliği yüzünden mecburen haklarını uzun süren davalarla aramaya kalkışmıştır.

Aile Hekimliğinde toplumu doğru bilgilendirme…

Türkiye’de birinci basamak hizmetlerinin daha kaliteli ve düzenli olması ve Avrupa standartlarına uygun hale gelmesi amacıyla büyük bir hevesle ve çabalarla başlatılan Aile Hekimliği uygulaması hakkında halkımız yeterince bilgilendirilmemiştir ve uygulamanın 6. Senesini doldurduğu günümüzde halkımız hala Aile Sağlığı Merkezlerini sağlık ocağı bilerek ve kabul ederek verilen hizmetinin farkını anlayamamıştır ve sağlık ocakları zamanından kalma beklenti ve isteklerine ( ilaç yazdırma, her türlü sağlık raporunu talep etme, başkasının karnesine ilaç yazdırma gibi illegal istekler v.s ) devam etmektedir. Uygulamada görev yapan Aile Hekimleri aldıkları eğitimlerin ışığında büyük özverilerle kendilerine verilen nüfusu tedavi etmek ve koruyucu sağlık hizmetleri vermek istemektedir fakat gerek yerel idarelerin Aile Hekimliği uygulamasını kavrayamamaları nedeniyle gerek uygulamanın giderek hasta memnuniyetine dayalı hale getirilmesiyle ve gerek yerel idarelerin görevleri dışında kendilerine angarya görevler vermesiyle bu isteklerini gerçekleştirememektedir. Yapılan istatistik çalışmalara göre halkımız uygulamadan memnundur ama bu farklı ve kaliteli uygulama aldıklarından değil “sağlık ocaklarında” işlerini hallettikleri, istedikleri ilacı yazdırdıkları, memnun kalmazlarsa Aile hekimlerini istedikleri yere şikayet edebildikleri ve Aile hekimleri üzerinde baskı kurabildikleri içindir.



Aile Hekimliğinde izin günleri, raporlu günleri…

Bir Aile Sağlığı Merkezinde çalışan Aile Hekimleri senelik izine çıkacakları zaman, hizmet içi eğitimlere katılacakları zaman, kongrelere katılacakları zaman, hastalanıp rapor aldıklarında ve hatta yarım günlük bir işleri çıktığında yerlerine bakmaları için Aile Sağlığı Merkezindeki diğer Aile Hekimi arkadaşlarıyla anlaşmak zorundadır. Bu her zaman mümkün olmamaktadır. Anlaşamazlarsa yerlerine yerel sağlık idaresi geçici bir Aile Hekimi görevlendirmektedir ve Aile hekiminin maaşından kesmektedir ki çoğu zaman yerel idare personel azlığı nedeniyle görevlendirme yapamamaktadır. Bu konuda birçok ilde legal olmayan ve Aile Hekimlerinin aleyhine uygulamalar mevcuttur ve idare mahkemelerinde bu özlük hakkının ihlaliyle ilgili birçok dava açılmıştır. Çoğu ilde Aile Hekimleri yerel idareler tarafından mobbing uygulanarak bu özlük haklarını kullanamaz hale getirilmiştir.

Devam edecek...

Uzm.Dr.Ceyda AKDOĞAN
( AileHekimleri.net Editörü )

Uzm.Dr.Ceyda AKDOGAN
Genel Editör
AileHekimleri.net - Samsun