Kadınlar mı, erkekler mi daha iyi koku alır?

Koku da bir bilim dalı. Hayattan daha iyi koku almanın da yolları var. Almanya Dresden Üniversitesi Tıp Fakültesi Koku-Tat Hastalıkları Kliniğinde uzmanlık eğitimi alan Op. Dr. Aytuğ Altundağ; aynı zamanda Avrupa Kimyasal Algıları Araştırma Derneği (ECRO) üyesi. Bu alanda pek çok çalışması bulunan Kulak Burun Boğaz, Baş- Boyun Cerrahisi Uzmanı Op. Dr. Aytuğ Altundağ ile konuştuk...
Koku bir yetenek mi?
Koku; hem doğuştan gelen bir yetenek, hem de sonradan eğitimle geliştirilebilen bir algıdır. İnsan normalde ortalama 2 bin kadar kokuyu ayırt edebilir. Bugün dünyada 'Burun'lar olarak adlandırılan, özellikle parfümeri ve şarap sektöründe çalışan kişiler ise 10 bine kadar farklı kokuyu ayırt edebilir. İnsan vücudunda bir bölgede azalan algılamanın, diğer alanlardaki artışla kompanse edilmeye çalışılması prensibinin sonucu olarak; görme engelliler, engeli olmayan kişilere göre daha iyi koku alır ve kokuları daha iyi ayırt edebilir. Sigara kullanımı da koku alma kapasitemizi düşürdüğü için sigara içmeyenler, içenlere göre daha iyi koku alır.
İyi koku alan kişi uzun mu yaşar?
Birçok nörolojik hastalıkta ilk olarak koku kaybı ortaya çıkar, koku kaybıyla birlikte zihinsel hafızada azalma başlar. Alzhemier hastalığı başlangıcında koku kaybı ortaya çıkar. Beynin, koku alma esnasında uyarılan bölgeleri, çeşitli duygusal yanıtlar oluşturarak aktif bir beyin yapısının devamına katkı sağlar.
Bir insanın kokusundan kaç yaşında olduğunu tahmin edebilir misiniz?
Yaşlanmayla birlikte vücut salgılarımızın azalması; ten kokumuzu etkiler. Yapılan çalışmalarda; yaşlandıkça kokumuzun da değiştiği ve bu değişimin etrafımızdaki insanlar tarafından algılandığı saptanmıştır.

HASSASİYET ARTIYOR
Kadınlar mı, erkekler mi daha iyi koku alır?
Kadınlar, erkeklere göre daha iyi koku alır. Özellikle adet döngüsünün yumurtlama öncesine gelen döneminde, koku hassasiyeti daha da artar. Ancak menopoz sonrasında durum tersine döner. Fertil dönemde inanılmaz koku alan kadınlar, üreme yetenekleri sonlandığında, karşı cinse göre daha az koku almaya başlar.

BÜYÜK BURUN KÜÇÜK BURUN FARK ETMEZ
İyi koku almak için büyük burun, küçük burun fark eder mi?
Koku moleküllerinin ilk algılanma noktası; burun içerisindeki 'Koku alanı'dır. Koku alanının alan genişliği, bu bölgedeki koku algılama hücrelerinin sayısında da artışa yol açar. İnsanların burunlarının büyüklük farkı, koku alma kapasitelerinde farklılığa yol açmaz. Ancak burun içi tıkanıklık, koku almayı etkiler.


BURUN ZAMANLA EĞİTİLEBİLİR
Çocukların koku duygusu geliştirilebilir mi?
Koku tanımlama ve ayırt etme yetenekleri eğitimle geliştirilebilir. Parfüm üreticilerinin, koku eğitiminde kullandığı belli metotlar vardır. Kişinin hangi kokularla çalıştığını zihninde oluşturabilmesi için önce farklı koku ailelerinin üyeleri arasında ayrım yapılır. Örneğin bir kişi önce gül kokusu ile limon kokusunu ayırt eder, bu kokuları hafızasında tutar. Daha sonraki aşamalarda limon kokusu ile bergamotu ya da mandalinayı ayırt etmeye başlar. Bu çalışmalar esnasında da kokuları hafızaya alabilmek için onlarla ilgili anılar yaratır. Daha sonra bu kokularla tekrar karşılaştığında, çağrıştırdığı durumlarla kokuları hatırlayabilir. Yoğun bir emek sonrasında, karışım kokular içerisindeki farklı kokuları tek tek ayırt edebilen bir burun ortaya çıkar.

KOKUYU EN İYİ ÇOBAN KÖPEKLERİ VE SİNEKLER ALIR
Hayvanların koku alma yeteneği insanlara göre daha mı fazladır?
Kimi hayvanların kokuyu tespit etme yetenekleri insanlardan çok yüksektir. Özellikle çoban köpekleri; havada bulunan koku molekülü sayısının çok düşük olduğu durumlarda bile kokuyu algılayabilirler. Karanlıkta insanı bulabilen sivrisinekler, binlerce kilometrelik bir yolculuk yapıp yumurtlama işlevini yerine getiren somon balıkları; koku alma yeteneği yüksek olan canlılara örnektir. Tanımlanan koku sayısının fazlalığı ise mental kapasite ile doğrudan bağlantılı bir özellik olduğundan bu alanda insanlar ciddi bir birikime sahiptir.
Hayvanların bu yeteneği insanlar için kullanılabilir mi?
Köpeklerin koku alma konusundaki bu yetenekleri tıp alanında çalışan kişilerin de dikkatini çekmiştir. İnsanlardaki kanser gibi bazı hastalıkları erken dönemde saptayabilmek için de koku eğitimine alınmış köpeklerin kullanılması gündeme gelmiştir. Sonrasında da hangi hastalıkta hangi kokuların oluştuğunun listesinin çıkarılıp bunların insan nefesinden elektronik burun dedektörleri ile tanımlanması sağlanmaya çalışılmıştır. Bu alanda çalışmalar devam etmektedir.

ESRA TÜZÜN /Sabah