Ülkemizde kan bankacılığı süreçleri topyekûn bir karmaşa içerisindedir. Rol çatışması ya da rollerin sahipsizliği ile karşı karşıyayız. Sürekli iyileşmeler yaşansa da, kimse bunların yeterli olduğunu düşünmüyor.
2007 yılı ocak ayında çıkan kan kanunu, yönetmelik çıkmadığı için sistemde bir değişikliğe yol açmamıştı. Nitekim yönetmelik 23 ay sonra yayınlandı. Yeni yönetmelik ışığında süreçler nasıl şekillenecek?
Düzenleyici üst organizasyon:
Ülkemizde kan bankacılığıyla ilgili rolleri belirleyen, uygun dağıtan işlevsel bir üst organizasyon yoktur. Doğal olarak bu konuda, Sağlık Bakanlığı düzenleyici konumdadır. Ancak bakanlık gündeminin yoğunluğu ve ilgili yöneticinin kan bankacılığı konusundaki yetkinliği, bakanlığın konuyla ilgili etkinliğini azaltmaktadır. Bakanlığın tüm zamanlardaki etkinliğini olumlu ve yeterli olarak değerlendirmek mümkün değildir. Bu yetersizlik durumunu zaman zaman Türk Kızılay’ı, zaman zaman üniversiteler, zaman zaman da sivil toplum örgütleri durumdan vazife çıkarmak suretiyle telafi etmeye çalışmışlardır.
Son yıllar içerisinde Türk Kızılayı’nın ve Bakanlığın Kan Bankacılığı Danışma Kurulu veya Bilim Kurulu adı altında yetki ve sorumluluğu belirsiz, iyi niyetli çalışmalarına şahit olduk. Hâlbuki kan bankacılığının bireysel ve kurumsal anlamda tüm tarafları bir araya getiren, yetki ve sorumlulukları belirli, kan bankacılığını düzenleyici bir kurula ihtiyacı vardır.
Bu kurulda etkin bir icra kurulu yanında, tüm aktörlerin temsilini sağlayacak yönetim kurulunun oluşturulması, yetkinlik ve etkinlik açısından yararlı olacaktır. Bu kurulun yapısı, kamu otoritelerinin desteğini sağlayıcı niteliğinin yanında bilimsel anlamda özerk, yenilikçi ve dinamik bir nitelik taşımalıdır. Kurulun ana fonksiyonu rollerin tanımı, dağıtımı ve denetimi olmalıdır.
Yönetmelikte kurul oluşturulmuştur. Ancak icra organından çok danışma organı niteliğindedir. Bu durum önemli bir aşama olsa da sonuca etkili olması açısından yeterli olduğunu söylemek zordur.
Kurulun teşkili, çalışma usul ve esasları
MADDE 7 - (1) Kan ve Kan Ürünleri Kurulu, Bakanlık ilgili birim amiri başkanlığında; kan, kan ürünleri ve kan bankacılığı ve transfüzyon tıbbı alanında yaptığı çalışmalarla alanında temayüz etmiş uzman hekimler veya bu konularda lisansüstü eğitim yapmış kişiler arasından Bakan tarafından seçilen yedi üye olmak üzere toplam sekiz kişiden oluşur. Üyeler iki yıllığına seçilir. Süresi dolan üye tekrar seçilebilir.
Kurulun görevleri
Kurulun görevleri
MADDE 8 - (1) Kurulun görevleri şunlardır:
a) Ulusal kan politikasının ve bu politikanın yürütülmesini sağlayacak olan kan programının oluşturulması, geliştirilmesi ve uygulanması konularında bilimsel görüş oluşturmak,
b) Hizmet birimlerinin açılmaları, faaliyetleri ve denetlenmeleri ile ilgili görüş belirtmek, çalışma alanı ile ilgili münazaralı uygulamalarda bilimsel görüş desteği sağlamak,
c) Kan ve kan bileşenlerinin güvenlik ve kalitesinin artırılması, bilimsel ve teknik ilerlemeleri kapsayacak uygulama rehberlerinin hazırlanması, yenilenmesi ve geliştirilmesi ile kan bankacılığı ve transfüzyonla ilgili tıbbi konulardaki çalışma ve uygulamaların geliştirilmesini sağlamak, sorunlara çözüm üretmek ve yasal düzenlemelere yansıtılmasını sağlamak amacıyla tavsiye kararları almak.
b) Hizmet birimlerinin açılmaları, faaliyetleri ve denetlenmeleri ile ilgili görüş belirtmek, çalışma alanı ile ilgili münazaralı uygulamalarda bilimsel görüş desteği sağlamak,
c) Kan ve kan bileşenlerinin güvenlik ve kalitesinin artırılması, bilimsel ve teknik ilerlemeleri kapsayacak uygulama rehberlerinin hazırlanması, yenilenmesi ve geliştirilmesi ile kan bankacılığı ve transfüzyonla ilgili tıbbi konulardaki çalışma ve uygulamaların geliştirilmesini sağlamak, sorunlara çözüm üretmek ve yasal düzenlemelere yansıtılmasını sağlamak amacıyla tavsiye kararları almak.
Donör programları:
Bağışçının gönüllü, güvenli ve sürekli bağışçı haline gelmesini henüz başaramadık. Bilindiği gibi kan bankacılığının ana bileşeni donör organizasyonudur. Bağışçı yoksa yetersizse ve niteliksizse geri kalan bileşenlerin anlam ve önemi yoktur.
Bu güne kadar, bu konuda pek çok fikir ortaya atıldı. Üzerinde anlaşılan ana konu, bunun Türk Kızılayı tarafından yürütülmesinin yerinde olacağıydı. Ancak Türk Kızılayı’nın bu konudaki iyi niyetli gayretlerine rağmen, varolan amatör yaklaşımı sorunun çözümsüzlüğünde en önemli nedendir.
Yönetmelik hukuki anlamda bağışın ticari olmasını yasaklayan hükümler dışında özel tarifler yapmıyor. Sadece bu konuda yapılacaklarla ilgili bakanlık bilgilendirmesini talep ediyor.
Gönüllülük esası
MADDE 5
(1) Kan ve kan bileşenleri ve ürünlerinin temininde karşılıksız, gönüllü ve düzenli bağış esastır. Ancak malî karşılık anlamına gelmeyecek şekilde kan bağışçısını teşvik edici uygulamalar müstesnadır.
(2) Hizmet birimleri kendi yetki ve sorumluluklarında olmak şartı ile; karşılıksız, gönüllü ve düzenli bağışı teşvik etmek amacıyla, kamu yararına hizmette bulunan kurumlarla işbirliği içinde ve Bakanlığı bilgilendirerek çeşitli kampanyalar ve eğitim toplantıları düzenleyebilir. Ancak bu faaliyetler kesinlikle ticari amaç ve muhteva içeremez.
(1) Kan ve kan bileşenleri ve ürünlerinin temininde karşılıksız, gönüllü ve düzenli bağış esastır. Ancak malî karşılık anlamına gelmeyecek şekilde kan bağışçısını teşvik edici uygulamalar müstesnadır.
(2) Hizmet birimleri kendi yetki ve sorumluluklarında olmak şartı ile; karşılıksız, gönüllü ve düzenli bağışı teşvik etmek amacıyla, kamu yararına hizmette bulunan kurumlarla işbirliği içinde ve Bakanlığı bilgilendirerek çeşitli kampanyalar ve eğitim toplantıları düzenleyebilir. Ancak bu faaliyetler kesinlikle ticari amaç ve muhteva içeremez.
Donör organizasyonları, konusunda yapılacaklar ayrıca ele alınmalıdır. Kızılay yapısı içerisinde apayrı bir anlayışla yeniden yapılandırılmalıdır. Kızılay bünyesindeki kan merkezlerinde, alt düzey bir pozisyonda olan bağışçı ekiplerinden, yukarıda tanımladığımız misyonu gerçekleştirmesini beklemiyoruz.
Donör organizasyonu Kızılay bünyesinde ancak kan merkezleri dışında yepyeni bir kadro, anlayış ve yapıyla hayata geçirilmelidir. Mutlaka profesyonel destek alınmalı, gerekiyorsa, bu hizmetin tamamı profesyonellerden satın alınmak suretiyle yürütülmelidir.
Donasyon:
Son yıllarda Kızılay donasyon konusunda standardını belirgin bir şekilde yükseltmiştir. Kanın bağış işlemleri, gruplar ve kanla bulaşan hastalıklar yönünden test standartları, uluslararası düzeye yaklaşmıştır. Kızılay dışındaki kan merkezlerinde de tam kan oranı ihmal edilebilir orana düşmüş, hemen tamamında kan bileşenleri hazırlanabilir düzeye gelmiştir. Yönetmelikte de bu hususlar yeterli ayrıntıyla yer almıştır. (Kalite sistemi Madde 15-17)
Kan grupları ve kanla bulaşabilen hastalıklara yönelik testler konusunda; Kızılay dışındaki donasyon merkezleri standardizasyondan ve yasal altyapıdan yoksundur. Kısa ve orta vadede Kızılay dışındaki kurumların da donasyon faaliyetlerinde bulunmaları kaçınılmazdır. Hâlbuki kanun ve yönetmelikle Kızılay tarafından yürütülecek bölgesel kan merkezleri ve buna bağlı kan bağışı merkezleri tanımlanmakta, bunla ilgili geçiş süreci ise tanımlanmamaktadır.
Bölge kan merkezi
MADDE 9
(1) Bölge Kan Merkezi; Bakanlığın belirleyeceği bölgelerde kurulan, kendi bölgesindeki kan bağış ve transfüzyon merkezleri ile işbirliği içinde çalışan, sorumlu olduğu bölgenin kan ihtiyacını karşılayacak kapasitede olan, kan bankacılığı ile ilgili tüm iş ve işlemlerin yapılabildiği en kapsamlı hizmet birimi olup kesintisiz hizmet verir.
(2) Bakanlık, bölgenin coğrafi, nüfus, ulaşım ve iklim şartlarını göz önüne alarak BKM'nin sorumluluk alanını belirler. Belirlenen hizmet bölgesinde sadece bir BKM ruhsatlandırılır. BKM;
a) Sorumluluk alanı içinde kan bağış organizasyonu, kan ve kan ürünlerinin toplanması, test edilmesi, hazırlanması, depolanması ve dağıtımı ile ilgili tüm faaliyetlerden, transfüzyon merkezleri tarafından gönderilen transfüzyonun takibi ile ilgili verilerin değerlendirilmesinden ve kendi alanı içinde gerekli düzenlemeleri yapmaktan sorumludur.
(1) Bölge Kan Merkezi; Bakanlığın belirleyeceği bölgelerde kurulan, kendi bölgesindeki kan bağış ve transfüzyon merkezleri ile işbirliği içinde çalışan, sorumlu olduğu bölgenin kan ihtiyacını karşılayacak kapasitede olan, kan bankacılığı ile ilgili tüm iş ve işlemlerin yapılabildiği en kapsamlı hizmet birimi olup kesintisiz hizmet verir.
(2) Bakanlık, bölgenin coğrafi, nüfus, ulaşım ve iklim şartlarını göz önüne alarak BKM'nin sorumluluk alanını belirler. Belirlenen hizmet bölgesinde sadece bir BKM ruhsatlandırılır. BKM;
a) Sorumluluk alanı içinde kan bağış organizasyonu, kan ve kan ürünlerinin toplanması, test edilmesi, hazırlanması, depolanması ve dağıtımı ile ilgili tüm faaliyetlerden, transfüzyon merkezleri tarafından gönderilen transfüzyonun takibi ile ilgili verilerin değerlendirilmesinden ve kendi alanı içinde gerekli düzenlemeleri yapmaktan sorumludur.
Kan bağışı merkezi
MADDE 11 - (1) Kan Bağışı Merkezi; Bağışçıdan kan alan, teknik ve idari işleyiş yönünden BKM'ne bağlı olarak çalışan birimdir. Güvenli kan temini için gerekli görülen yerlerde BKM tarafından açılan ve BKM'nin organize ettiği gönüllü, karşılıksız ve düzenli bağışçı organizasyonlarında yer alan birimdir.
Bu kurumların önünde bir yasaya uygun hale gelmek için bir yılları vardır. Ancak bir yıl içinde bunların gerçekleşebileceği konusu kuşkuludur.
GEÇİCİ MADDE 1
(1) Bu Yönetmeliğin 21’inci maddesinde geçen rehber Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç ay içerisinde Bakanlıkça yayımlanır.
(2) Kanunun yürürlüğe girdiği tarihe kadar faaliyet göstermekte olan A ve B tipi kan merkezleri ile kan istasyonları bu Yönetmeliğin yürürlüğe girmesinden itibaren bir yıl içinde eksikliklerini gidererek Kanun ve bu Yönetmelik hükümlerine göre ruhsat almak zorundadır. Bu süre içerisinde ruhsat almayanların faaliyeti valilikçe durdurularak Bakanlığa bildirilir.
(1) Bu Yönetmeliğin 21’inci maddesinde geçen rehber Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç ay içerisinde Bakanlıkça yayımlanır.
(2) Kanunun yürürlüğe girdiği tarihe kadar faaliyet göstermekte olan A ve B tipi kan merkezleri ile kan istasyonları bu Yönetmeliğin yürürlüğe girmesinden itibaren bir yıl içinde eksikliklerini gidererek Kanun ve bu Yönetmelik hükümlerine göre ruhsat almak zorundadır. Bu süre içerisinde ruhsat almayanların faaliyeti valilikçe durdurularak Bakanlığa bildirilir.
Kızılay, standartlarının iyileşmesi yanında kapasite sorunu da yaşamaktadır. Mevcut altyapı gerçek talebi karşılamaktan uzaktır. Kızılay talebi tam olarak karşılayacak şekilde kapasitesini ivedilikle geliştirmelidir. Çünkü onlarında süresi bir yıldır.
Depolama:
Plazma dışındaki kan bileşenleri talebi karşılamadığı için bunlarda henüz ciddi bir uzun süreli depolama sorunu yaşanmamaktadır. Ancak plazma için ciddi bir depolama ve değerlendirme sorunu vardır. Gelecekte talebi aşan bir arzın oluşacağı ve talebin yükselebileceği olağanüstü durumlar da dikkate alınarak kan bankacılığının depolama fonksiyonu irdelenmeli ve ayrı bir başlık olarak ele alınmalıdır.
Mevcut stokların ortak bir depoda toparlanarak koordineli bir şekilde dağıtılması çok zor bir işlem olmamasına rağmen hala başarılamamıştır. Bu konudaki hususlar rehberle düzenlemesi beklenmektedir.
Transport:
Bugün kanın transportunu, ekmek ya da tüp gaz gibi en basit organizasyonların seviyesine bile eriştiremedik. Kan merkezlerimizden transfüzyon birimlerine kanın nakli hasta merkezli olarak yürümektedir. Her hasta için ayrı kan talebi sistemin verimsizliğinin temel sebebidir. Hasta için yapılan talep, her bir hasta için ayrı bir transport düzeneği gerektirmektedir. Bu da tüm sağlık kuruluşlarının kolayına gelen, hasta için yakınlarını kullanma alışkanlığının kırılamamasını getirmektedir.
Talebi hasta merkezli karşılamak yerine, transfüzyon birimlerinin ihtiyacını karşılamak üzere çözmek akılcı bir yöntemdir. Bu konu ayrı bir profesyonel çabayı gerektiren alandır. Kanın transport işlemleri, donör organizasyonu gibi rutin kan bankacılığı dışında ayrı bir profesyonel organizasyon olarak ele alınmalı gerekiyorsa profesyonellerinden hizmet satın alarak yürütülmelidir.
Transfüzyon:
Transfüzyon merkezleri, yasa ve yönetmelikte ayrıntıyla düzenlenmiştir. Detayları rehberde yer alması beklenmektedir. Ciddi sorumluluk getirilmektedir. Ayrıca ruhsata tabiidirler. Eğitimleri ve denetimleri önem arz etmektedir.
Transfüzyon merkezi
MADDE 10
(1) Transfüzyon Merkezi; Acil durumlar dışında kan bağışçısından kan alma yetkisi olmayan, kan ve bileşenlerini bağlı bulunduğu BKM'den temin eden, transfüzyon için çapraz karşılaştırma ve gerek duyulan diğer testleri yaparak hastalarda kullanımı için hazırlayan birimdir.
(2) Tüm yataklı tedavi kurumları ile acil müdahale şartlarını taşıyan ve Bakanlığın transfüzyon uygulaması için gerekli gördüğü sağlık kuruluşları TM açar. TM;
a) İdarî açıdan kendi kurumuna bağlıdır.
b) Gerekli olan her tür kan ve kan bileşenini bağlı olduğu BKM' den aralarında imzalanan protokole uygun olarak sağlar.
c) Bağlı olduğu BKM'ne bu Yönetmeliğin ilgili maddeleri uyarınca Bakanlıkça düzenlenmiş ruhsatı protokol sırasında ibraz eder.
ç) BKM'nin yükümlülüklerini yerine getirmemesi durumunu yazılı olarak Bakanlığa bildirir.
(3) Transfüzyon kararı, uygulanması, takibi, istenmeyen etki/olayların bildirimi, doğrulanması ve tedavisi ile hemovigilans açısından rehberde tanımlanmış ilgili form ve verilerin düzenlenmesinden hastanın hekimi sorumludur. Hastanelerde yapılan transfüzyon uygulamalarından hastanın hekimi ile beraber hastane transfüzyon komiteleri de sorumludur. Transfüzyon merkezi transfüzyonun takibi ile ilgili verilerin toplanmasından, değerlendirilmesinden ve Bakanlığa ve bağlı olduğu BKM'ne iletilmesinden sorumludur.
4) Acil transfüzyon gerektiren durumlarda müdavi hekim tarafından bildirilen transfüzyon ihtiyacı transfüzyon merkezi stoklarından karşılanır. TM bu talebi karşılayamadığı durumlarda BKM'den acil talepte bulunur. BKM' nin TM' ne uygun kan veya kan bileşenini karşılayamaması halinde BKM' den acil durum onayı en hızlı iletişim vasıtası ile alınır. Bu durumda kan TM'nde alınır. Gerekli testler acil şartlarda çalışılır. Yapılan testlerle ilgili sorumluluk TM ye aittir. TM bu uygulama ile ilgili bilgileri BKM' ne iletmekle yükümlüdür.
(1) Transfüzyon Merkezi; Acil durumlar dışında kan bağışçısından kan alma yetkisi olmayan, kan ve bileşenlerini bağlı bulunduğu BKM'den temin eden, transfüzyon için çapraz karşılaştırma ve gerek duyulan diğer testleri yaparak hastalarda kullanımı için hazırlayan birimdir.
(2) Tüm yataklı tedavi kurumları ile acil müdahale şartlarını taşıyan ve Bakanlığın transfüzyon uygulaması için gerekli gördüğü sağlık kuruluşları TM açar. TM;
a) İdarî açıdan kendi kurumuna bağlıdır.
b) Gerekli olan her tür kan ve kan bileşenini bağlı olduğu BKM' den aralarında imzalanan protokole uygun olarak sağlar.
c) Bağlı olduğu BKM'ne bu Yönetmeliğin ilgili maddeleri uyarınca Bakanlıkça düzenlenmiş ruhsatı protokol sırasında ibraz eder.
ç) BKM'nin yükümlülüklerini yerine getirmemesi durumunu yazılı olarak Bakanlığa bildirir.
(3) Transfüzyon kararı, uygulanması, takibi, istenmeyen etki/olayların bildirimi, doğrulanması ve tedavisi ile hemovigilans açısından rehberde tanımlanmış ilgili form ve verilerin düzenlenmesinden hastanın hekimi sorumludur. Hastanelerde yapılan transfüzyon uygulamalarından hastanın hekimi ile beraber hastane transfüzyon komiteleri de sorumludur. Transfüzyon merkezi transfüzyonun takibi ile ilgili verilerin toplanmasından, değerlendirilmesinden ve Bakanlığa ve bağlı olduğu BKM'ne iletilmesinden sorumludur.
4) Acil transfüzyon gerektiren durumlarda müdavi hekim tarafından bildirilen transfüzyon ihtiyacı transfüzyon merkezi stoklarından karşılanır. TM bu talebi karşılayamadığı durumlarda BKM'den acil talepte bulunur. BKM' nin TM' ne uygun kan veya kan bileşenini karşılayamaması halinde BKM' den acil durum onayı en hızlı iletişim vasıtası ile alınır. Bu durumda kan TM'nde alınır. Gerekli testler acil şartlarda çalışılır. Yapılan testlerle ilgili sorumluluk TM ye aittir. TM bu uygulama ile ilgili bilgileri BKM' ne iletmekle yükümlüdür.
Mali konular:
Tüm kan merkezlerinin en önemli konularından biri, hizmetlerinin karşılıklarını alamamalarıdır. Fiyatlandırma politikaları ve ödeme yaklaşımları bunda çok etkilidir. Finansmanın maliyeti değerlendirilmeksizin, ‘ne zaman ödense, olur’ ve ‘ne kadarını kurtarırsak kârdır’ yaklaşımlarıyla hiçbir iş sürdürülemez. Kan bankacılık kurumlarımızın, karlılıkları ve verimlilikleri açısından gerçek anlamda profesyonel desteğe ihtiyaçları vardır. Uluslararası piyasadaki fiyatlarla ülkemizdeki fiyatlar karşılaştırıldığında aradaki farkın izahı güçtür. Ya biz maliyet minimizasyonu konusunda süperiz ya da ne yaptığımızın farkında değiliz.
Yönetmelikte fiyatlandırma ve maliyetle ilgili herhangi bir husus bulunmamaktadır.
İnsan kaynağı:
Sorun her konuda olduğu gibi yetişmiş insan gücü sorununa dayanmaktadır. Kan bankacılığında bu kendini daha belirgin hissettirmektedir. Mevcut durumdaki işleri sürükleyecek sınırlı sayıda yetkin profesyonel ve ara elaman sorununun çözümü için ortaya konan düzenlemelerin hayata geçmesi zorunludur.
Hizmet birimi sorumlusu
MADDE 12
(1) Aşağıdaki niteliklere sahip kişiler ruhsat başvurusunda bulunmak üzere EK-1'de yer alan gerekli bilgi ve belgeleri temin eder. Ruhsat alındıktan sonra kurumları tarafından hizmet biriminin sorumlusu olarak atanır. BKM ve KBM sorumlusu tam gün süreyle çalışır. TM sorumlularına bu görevlerini aksatmamak kaydı ile kurum idaresince ek görevler verilebilir.
a) Hizmet birimleri sorumluları; Türkiye'de mesleğini icra etme yetkisine sahip uzman tıp doktoru veya Bakanlıkça verilen kan bankacılığı ve transfüzyon tıbbı kursu sertifikasına sahip veya kan bankacılığı ve transfüzyon tıbbı konusunda yüksek lisans yapmış tıp doktoru olmalıdır.
b) BKM laboratuvar sorumlusu; kendi uzmanlık dalı müfredat programında laboratuvar eğitimi almış Türkiye'de mesleğini icra etme yetkisine sahip uzman tıp doktoru olmalıdır.
c) BKM birim sorumluları için ruhsatlandırılmış kan merkezlerinde en az 3 yıl çalışmış olmak şartı aranır.
ç) TM ve KBM' ne atanan birim sorumluları (a) bendinde belirtilen şartları taşımamaları halinde atamalarını takip eden altı ay içinde Bakanlıkça verilen kan bankacılığı ve transfüzyon tıbbı sertifikası kursuna katılması ve sertifika alması zorunludur.
(2) Hizmet birimi sorumlusunun görevleri şunlardır:
a) Sorumlusu olacağı hizmet biriminin ruhsatlandırılması için gerekli bilgi ve belgeleri temin etmek ve başvuruda bulunmak,
b) Hizmet biriminin kalite politikası doğrultusunda verimli, kaliteli, uyum ve işbirliği içinde çalışmasını sağlamak,
c) Hizmet birimindeki tüm çalışmaların yasal mevzuata, bağlı olduğu kalite standartlarına ve standart işletim prosedürlerine uygun olarak yürütülmesini sağlamak ve çalışmaları belirtilen çerçevede denetlemek,
ç) Hizmet biriminde yürütülen tüm faaliyetlerle ilgili gerekli koordinasyonu sağlamak,
d) Hizmet birimi ve kendine bağlı birimlerin ihtiyaçlarını tespit etmek ve giderilmesini sağlamak,
e) Hizmet biriminde dokümantasyon ve kayıtların tutulmasını, hemovigilans kapsamında izlenebilirliği, istenmeyen ciddi olay ve etkilerin bildiriminin yapılmasını sağlamak,
f) Personel eğitimine yönelik gerekli çalışmaları yapmak,
g) Hizmet biriminin bir önceki yıla ait çalışma raporunu hazırlamak ve bir sonraki yılın hedeflerini belirleyerek çalışma programını projelendirip uygulamak,
ğ) Üst yönetim tarafından incelenmesi istenen konular hakkında inceleme ve araştırma yapmak, rapor hazırlamak, görüş bildirmek,
h) Personelin sicil, disiplin işleri ve özlük haklarını bağlı olduğu personel ve disiplin yönetmeliği hükümlerine göre izlemek ve yerine getirilmesini sağlamak,
ı) Mevzuat ve bilimsel gelişmeleri izlemek, yeni bilgi ve teknikleri çalışmalara yansıtarak kurumun geliştirilmesi ve hizmet kalitesinin artırılmasını sağlamak.
(1) Aşağıdaki niteliklere sahip kişiler ruhsat başvurusunda bulunmak üzere EK-1'de yer alan gerekli bilgi ve belgeleri temin eder. Ruhsat alındıktan sonra kurumları tarafından hizmet biriminin sorumlusu olarak atanır. BKM ve KBM sorumlusu tam gün süreyle çalışır. TM sorumlularına bu görevlerini aksatmamak kaydı ile kurum idaresince ek görevler verilebilir.
a) Hizmet birimleri sorumluları; Türkiye'de mesleğini icra etme yetkisine sahip uzman tıp doktoru veya Bakanlıkça verilen kan bankacılığı ve transfüzyon tıbbı kursu sertifikasına sahip veya kan bankacılığı ve transfüzyon tıbbı konusunda yüksek lisans yapmış tıp doktoru olmalıdır.
b) BKM laboratuvar sorumlusu; kendi uzmanlık dalı müfredat programında laboratuvar eğitimi almış Türkiye'de mesleğini icra etme yetkisine sahip uzman tıp doktoru olmalıdır.
c) BKM birim sorumluları için ruhsatlandırılmış kan merkezlerinde en az 3 yıl çalışmış olmak şartı aranır.
ç) TM ve KBM' ne atanan birim sorumluları (a) bendinde belirtilen şartları taşımamaları halinde atamalarını takip eden altı ay içinde Bakanlıkça verilen kan bankacılığı ve transfüzyon tıbbı sertifikası kursuna katılması ve sertifika alması zorunludur.
(2) Hizmet birimi sorumlusunun görevleri şunlardır:
a) Sorumlusu olacağı hizmet biriminin ruhsatlandırılması için gerekli bilgi ve belgeleri temin etmek ve başvuruda bulunmak,
b) Hizmet biriminin kalite politikası doğrultusunda verimli, kaliteli, uyum ve işbirliği içinde çalışmasını sağlamak,
c) Hizmet birimindeki tüm çalışmaların yasal mevzuata, bağlı olduğu kalite standartlarına ve standart işletim prosedürlerine uygun olarak yürütülmesini sağlamak ve çalışmaları belirtilen çerçevede denetlemek,
ç) Hizmet biriminde yürütülen tüm faaliyetlerle ilgili gerekli koordinasyonu sağlamak,
d) Hizmet birimi ve kendine bağlı birimlerin ihtiyaçlarını tespit etmek ve giderilmesini sağlamak,
e) Hizmet biriminde dokümantasyon ve kayıtların tutulmasını, hemovigilans kapsamında izlenebilirliği, istenmeyen ciddi olay ve etkilerin bildiriminin yapılmasını sağlamak,
f) Personel eğitimine yönelik gerekli çalışmaları yapmak,
g) Hizmet biriminin bir önceki yıla ait çalışma raporunu hazırlamak ve bir sonraki yılın hedeflerini belirleyerek çalışma programını projelendirip uygulamak,
ğ) Üst yönetim tarafından incelenmesi istenen konular hakkında inceleme ve araştırma yapmak, rapor hazırlamak, görüş bildirmek,
h) Personelin sicil, disiplin işleri ve özlük haklarını bağlı olduğu personel ve disiplin yönetmeliği hükümlerine göre izlemek ve yerine getirilmesini sağlamak,
ı) Mevzuat ve bilimsel gelişmeleri izlemek, yeni bilgi ve teknikleri çalışmalara yansıtarak kurumun geliştirilmesi ve hizmet kalitesinin artırılmasını sağlamak.
Hizmet birimi personeli
MADDE 13
(1) Hizmet birimi faaliyet alanı kapsamında kan ve kan bileşenlerinin toplanması, test edilmesi, işlenmesi, depolanması, dağıtılması, kayıtların tutulması ve değerlendirilmesi konularında doğrudan görev alan yeterli sayıda uygun eğitim almış, deneyimli personel bulundurur. Her hizmet biriminde;
a) 12 nci maddede tanımlanmış niteliklere sahip sorumlu,
b) Teknik, idari ve kalite konularından sorumlu personel,
c) Hizmet biriminin kapasitesine göre yeterli sayıda teknik, idari ve kalite personeli, bulunur.
(2) Hizmet birimi personelinin görev ve sorumlulukları rehberde tanımlanır. Personel rehberde belirtilen niteliklere sahip olmalıdır.
(3) Hizmet birimi personelinin eğitimi yönetim tarafından planlanır, eğitim programının içeriği belirlenir ve kayıtları tutulur. Personel yeterliliği, düzenli olarak değerlendirilir ve kayıtları tutulur.
(4) Biyoemniyet ve hijyen talimatları 10/6/2004 tarihli ve 25488 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesi Hakkında Yönetmeliğe göre uygulanır.
(1) Hizmet birimi faaliyet alanı kapsamında kan ve kan bileşenlerinin toplanması, test edilmesi, işlenmesi, depolanması, dağıtılması, kayıtların tutulması ve değerlendirilmesi konularında doğrudan görev alan yeterli sayıda uygun eğitim almış, deneyimli personel bulundurur. Her hizmet biriminde;
a) 12 nci maddede tanımlanmış niteliklere sahip sorumlu,
b) Teknik, idari ve kalite konularından sorumlu personel,
c) Hizmet biriminin kapasitesine göre yeterli sayıda teknik, idari ve kalite personeli, bulunur.
(2) Hizmet birimi personelinin görev ve sorumlulukları rehberde tanımlanır. Personel rehberde belirtilen niteliklere sahip olmalıdır.
(3) Hizmet birimi personelinin eğitimi yönetim tarafından planlanır, eğitim programının içeriği belirlenir ve kayıtları tutulur. Personel yeterliliği, düzenli olarak değerlendirilir ve kayıtları tutulur.
(4) Biyoemniyet ve hijyen talimatları 10/6/2004 tarihli ve 25488 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesi Hakkında Yönetmeliğe göre uygulanır.
Yasa ve yönetmelik, ardından yayınlanacak rehber önemli düzenlemeler getirmekte ve umut vermektedir. Ancak uygulayıcı faktörü konusundaki bugüne kadarki deneyimimiz aynı umudu vermemektedir.
Dr. Salih Kenan ŞAHİN
