“ABD’nin en iyi hastanesi veya hastaneleri hangisi?” sorusunun cevabı var, Türkiye’nin yok. Amerika’da her yıl hastaneleri ölüm oranları, teknoloji, doktor ve bakım personeli, hizmet yaklaşımı ve hastanın taburcu edilmesine ilişkin planlama gibi konularda derecelendirilen kuruluşlar var. Türkiye’de yok.
Birçoğumuzun aklında birkaç en iyi hastane var. Ama iyi bilinmekle iyi olmak arasında büyük bir fark var. İyi olan birçok hastane var. Ama ne “en iyi” hastane var, ne de “tıp hatalarından muaf” hastane. O zaman bir hasta veya hasta yakını gözlerini kapatıp emniyet kemerini bağlamış bir yolcunun kendini pilotlara bıraktığı gibi kendini hastaneye teslim mi etmelidir? Hayır.
Aşağıda değişik araştırmaların ortaya çıkardığı tavsiyelerin bir listesini bulacaksınız. Ama önce şunu iyice anlamak lazım: Hekim emreden, siz de emirleri yerine getirmek zorunda olan kişi değilsiniz. Kendi sağlık sorunlarınızla ilgili tüm süreçlere ve kararlara aktif olarak katılmaya hakkınız var. Katılmalısınız.
Unutmayın: Hata yapan pilotlar yolcularıyla beraber ölür ama aynı şey hata yapan sağlık personeli için geçerli değildir. Karar anına kadar siz de doktorunuz kadar direksiyondasınız.
ABD’de araştırmalar tıp hatalarının oluşmasında rol oynayan en önemli nedenlerden birisinin hekimlerle hastalar arasındaki iletişim sorunları olduğunu gösteriyor. Hastalar kendi tedavilerinde yeterince bilgi sahibi olmadan ve hekimlerince aydınlatılmadan karar vermek zorunda kalıyorlar.
Çekinmeyin ve sıkılmayın. Soru ve endişelerinizi belirtin.
SORUN VE DİNLEYİN
Kendi sağlığınızla ilgili karar verme mekanizmasının içinde olun. Kullanmanız gereken ilaçlarla ilgili bilgi sahibi olun. Tıp hatalarının büyük bir bölümü ilaç kaynaklıdır. Hastanede yatarak tedavi görmeniz gerekli ise en uygun hastaneyi, doktor ve sağlık ekibini seçmeye gayret edin.
Eğer cerrahi bir girişim önerildi ise doğru cerrahı ve girişimi seçebilmek için yardım alın.
Diğer konularda bilgi sahibi olmaya çalışın.
İLAÇ YÖNETİMİ
ABD’de araştırmalar tıp hatalarından ölümlerin neredeyse yarısının yanlış ilaç veya yanlış ilaç dozu dolayısıyla olduğunu gösteriyor.
Hekiminize kullandığınız tüm ilaçları bildirin.
Hekiminize sizin alerjik olduğunuz veya sizde yan etki oluşturan tüm ilaçları söyleyin.
Hekiminizin yazdığı reçeteyi okuyabildiğinizden ya da anlayabildiğinizden emin olun.
Yeni verilen bir ilaç söz konusu olduğunda ilacın ne olduğunu, nasıl kullanılacağını, ne süre kullanılacağını, yan etkilerini, kullandığınız diğer ilaçlarla veya besin maddeleriyle etkileşimini sorun, öğrenin.
Eczaneden ilaç alınırken, reçetede yazılan ile aynı olmasına dikkat edin.
İlacın kullanımıyla ilgili anlaşılmayan bir yan var ise, hekim veya eczacıya sorun.
Kullandığınız ilaçları bilin, tanıyın.
Tüm alerji ve yan etki hikâyenizi doktor, hemşire ve eczacılarla paylaşın.
YATARAK TEDAVİDE
Araştırmalar her bin hastanın sekizinin ameliyat sonucunda tıp hataları nedeniyle öldüğünü gösteriyor. Ameliyatların yüzde 3 ile 17’si, “istenmeyen durumlara” yol açıyor.
Eğer hastaneye yatmanız önerildi ise, hekiminizle tüm alternatifleri tartışın.
Kalp ameliyatı gibi kritik bir cerrahi girişim yapılacak ise, bunların sık yapıldığı bir hastaneyi seçiniz.
Ameliyattan önce tam olarak ne yapılacağını cerrahınızla birlikte gözden geçirin.
Eğer cerrahi bir girişim yapılacak ise, sizin, hekiminizin ve cerrahınızın aynı kanıda olduğundan emin olunuz.
Cerrahi bir girişim önerildi ise, sonrasında ne olabileceğini öğrenin.
Taburcu olmadan önce evdeki tedavi planının size tam olarak anlatıldığından emin olun.
Demokratik bir ülkede bazen sadece kendimiz için değil herkes için çalışmamız gerekir. Tıp hataları sonucunda belki de her yıl 100.000 kişi yaşamını kaybediyor. Bunu önlemek için yapılan çabalar bütün dünyada olduğu gibi ülkemizde de yenidir.
Herkes, elinden geldiği kadar, tıp hataları konusunun Sağlık Bakanlığı ve hastaneler tarafından gündeme alınması için çalışmalıdır.
Sağlık kurumlarının bu konuda ne yaptıklarını açıklamaları lazım. Her hastanenin “Hastaneniz ne kadar güvenlidir?” sorusuna cevabı olmalıdır. “Bana güvenilir bir kurum olduğunu kanıtla” dediğinde hastanenin bunu kanıtlayacak durumda olması lazım.
Tıbbi hataları önlemek için nasıl bir sistem uyguluyorsunuz? Hataların tekrarını önlemek için ne yapıyorsunuz? Hastalıklı olan sağ böbreğim yerine sağlam olan sol böbreğimi almamak için uyguladığınız yöntem nedir?
Hastaneler bu soruların cevabını bilmeli.
Konu ulusal boyutta ele alınmalı
En muhafazakâr tahminlere göre her ay 1.500’den fazla kişi sağlık kurumlarında yapılan önlenebilir hatalardan dolayı hayatını kaybediyor. Gerçek rakam, belki çok daha fazladır.
Altı günden beri devam eden bu yazı dizisinin amacı kamuoyunu bu tehlikenin varlığından haberdar etmek ve harekete geçmeye teşvik etmektir. Eğer sizin veya yakınınızın başından olumsuz bir olay geçtiyse bunu Sağlık Bakanlığı Performans Yönetimi ve Kalite Ölçütleri Geliştirme Daire Başkanlığı’na bildirin.* Konuyla ilgili derneklere** başvurun. Doktorunuzu, hastanenizi harekete geçirmeye çalışın.
Bu konuda hiçbir şey yapılmıyor değil. Sağlık Bakanlığı’nın bazı çalışmaları var. Ülkemizdeki iyi hastanelerde de birkaç yıldan bu yana tıp hatalarını önleme konusunda çalışmalar yapılıyor.
Hata modu etki analizi
Hacettepe Üniversitesi Hastaneleri Kalite Koordinatörü Profesör Koray Boduroğlu, “2005 başından itibaren hastanede iyileştirme takımları çalıştırıyoruz” dedi. “Bildirimlerden yola çıkarak saptadığımız sistem problemlerin kök nedenlerini analiz edip iyileştirmeye çalışıyoruz. Sadece hatanın olduğu yerde değil, bütün hastanelerde kurumsallaştırıyoruz. Hacettepe’de hatayı öngörüp olmadan engellemek amacıyla ‘hata modu etki analizi’ yapılıyor. Yaklaşık 50 takım çalıştırdık” diyor Boduroğlu ve ekliyor: “İlaç yönetim sistemini kökünden değiştirdik. Ama hataları tamamen kaldırmak kolay değil. Sistemi iyileştiriyorsunuz. Bu defa o yeni sistem içinde hata oluyor. İnsanın içinde bulunduğu her yerde hata oluyor.”
Ama hastanelerin teker teker uygulamakta olduğu iyileştirme programları yeterli değil. Konu ulusal boyutta ele alınmalıdır.
Meclis devreye girmeli
Meclis bu konuda bir araştırma komitesi kurup yasal altyapı hazırlamalıdır. Sağlık Bakanlığı’nın inisiyatifi ele alıp ulusal çapta bir kontrol ve bildirim sistemi geliştirmesi gerekiyor. Bu konuda bütün ilgili tarafların katılacağı bir arama konferansı yapılması iyi bir başlangıç olabilir. Yapılması gerekenler sır değil.
Bu konuda on yıla yakın bir süredir ABD’de yapılan araştırmaların verileri ortada. Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) programları da açıktadır.
Tıp hataları konusunda araştırma yapmak isteyenlere fon sağlayarak TÜBİTAK da katkı koyabilir. Ölüm veya diğer olumsuz sonuçlara yol açan tıp hataları konusunda bilgi toplamak için Türkiye çapında zorunlu hata bildirim sistemi kurulmalıdır.
Bunları sağlamak için Sağlık Bakanlığı Performans Yönetimi ve Kalite Ölçütleri Geliştirme Daire Başkanlığı yeniden yapılandırılmalı uzman tıp adamlarını da içine alacak bir kurum haline getirilmelidir.
Raporlama standartları konusu bu kurumun gözetimine verilmelidir. Konu parça parça değil bir bütün olarak ele alınmalıdır.
Hemen hemen her konuda kaderimizi neme lazımcılık, laubalilik ve laçkalık tayin ediyor. Umalım bu tıp hataları bunun bir istisnası olsun.
* http://www. performans.saglik.gov.tr/index.php?pid=48
** Hasta ve Hasta Yakını Hakları Derneği http://www.hayad.org.tr/
Hasta Güvenliği Derneği http://www.hastaguvenligikongresi.net/
Milliyet
Metin Münir
[email protected]
