SAĞLIK ANSİKLOPEDİSİ

Diyabette yaptırmanız gereken testleri üç gruba ayırabiliriz:
• Hazır testler: Herhangi bir zamanda kan veya idrar testi sonucunu görmek istediğinizde yaptırdığınız testler.
• Rutin testler: Düzenli olarak yaptırmanız gereken testler.
• Geniş zaman aralığını kapsayan testler (HbA1c, Fructosamine vb.): Bu testler uzun bir süre için diyabet kontrolünüzün durumunu gösterir.

İdrar Testleri:

• İdrarda glukoz
• İdrarda keton
• Mikroalbuminüri

Kan Testleri:

• Kan glukozu
• Kanda keton
• HbA1c ve fructosamine


İDRAR TESTLERİ

İdrarda Glukoz: İdrarda glukoz ölçümü bir ‘tarama yöntemi’dir. Bu yöntem ile gün içinde ne zaman idrarla glukoz atıldığını belirleyebilir ve buna göre kan glukozu ölçümlerinizi daha yakından takip edebilirsiniz. İdrarda glukoz ölçümü artık glukoz takibinin esas yöntemi olarak önerilmese de, bu yöntem böbrek eşik düzeyinin bilinmesi açısından önemlidir.

Böbreklerde üretilen idrarın tamamı mesanede karışır.

Bunun anlamı, ölçtüğünüz idrardaki glukoz değeri en son idrara çıktıktan sonraki ortalama kan glukoz düzeyini göstermektedir.

İdrarda glukozun negatif çıkması kan şekerinizin ne kadar düşük olduğu hakkında bilgi vermez, sadece en son idrara çıktıktan sonra böbrek eşiğinin üzerine çıkmadığını gösterir.


Böbrekler idrardan olabildiğince fazla miktardaki glukozu geri absorbe etmeye çalışır. Ancak kan glukozu belli bir düzeyin üzerine çıktığında böbrekler glukozu absorbe edemez ve glukoz idrarla dışarı atılır. Bunun olduğu düzeye böbrek eşiği denir. Bu seviye çocuklarda 145-180 mg/dl, erişkinlerde 125-215 mg/dl. arasındadır. Böbrek eşiği genellikle yaşla birlikte yükselir.

İdrarda Keton: Hastalık, stres, kötü diyabet kontrolü vb. durumlarda kan şekerinin yükselmesine bağlı olarak idrarda keton görülebilir. İnsülin yetersizliğinde vücut enerji için glukozu kullanamaz ve yağları yakar. Yağların parçalanması sonucu vücutta ketonlar oluşur. Kanda biriken ketonlar vücudumuzun dengesini bozar ve ketoasidoza sebep olurlar. Kanda biriken ketonların atılması idrar yolu ile gerçekleşir.

İdrarda keton testini ne zaman yaptırmalısınız?

• İnsülin eksikliğine bağlı bulgular görüldüğünde (bulantı, kusma, karın ağrısı)
• Kan glukozu 240 mg/dl.(13-14 mmol/L)’den yüksek olduğu durumlarda
• Akut hastalık veya stres durumlarında
• Diyabetik gebelerde.


İdrarda keton cisimlerinin ölçümü için herhangi bir alete gerek yoktur. Bu ölçümler keton stripleri ile yapılabilir. Keton stripi idrara daldırılır, belirtilen süre kadar beklenir ve stripte oluşan renk değişikliği kutunun üzerindeki renk ile karşılaştırılarak sonuca varılır.

• Test ürün kutularındaki açıklamaları, kullanmadan önce okumalısınız.
• Test striplerini aşırı nemli, sıcak ortamda bırakmayınız.
• Strip kutularının kapaklarını açık bırakmalıyız.
• Son kullanma tarihi geçmiş stripleri kullanmayınız.
• C vitamini veya antibiyotik kullanıyorsanız, idrarda bakılan keton testi sonucu etkileyebilir ve yanlış sonuç verebilir.

İdrar Testleri

• 3-4 saatlik idrar biriktirilerek
• Günün herhangi bir saatinde yapılan idrarda albümin/kreatinin oranı hesaplanarak
• 24 saatlik idrar biriktirilerek, kreatinin ile birlikte değerlendirilir.


Mikroalbüminüri idrarda 2-3 ay içinde birbirini takip eden 3 testten en az ikisinde 30-300 mg/gün albumin çıkarılması anlamına gelir. Gündüz saatlerinde mikroalbüminüri atılımı geceye göre %25 daha fazladır. Ağır egzersiz yapılması, kan şekerinin çok yüksek seyretmesi, enfeksiyonlu hastalıklar, kalp yetmezliği, hipertansiyon atakları gibi durumlar böbreklerden atılan albümin miktarını değiştirebilir. Bunlar göz önüne alınarak daha güvenilir sonuçlar elde edebilmek için:

• Sabah ilk idrar veya sabah saatlerinde çıkarılan idrar örneği kullanılmalıdır.
• Ölçüm test çubuklarıyla yapıldıysa ve sonuç pozitif çıktıysa üriner enfeksiyon araştırılmalı, enfeksiyon varsa tedavi olduktan sonra tekrar albümin ölçümü yapılmalıdır.

Son yıllarda mikroalbüminüri basit test çubuklarıyla (micral test) her yerde ve kısa sürede değerlendirilebilir. Bu çubuklarla ölçüm hem pratiktir, hem de %95 oranında doğru sonuç verir.

KAN TESTLERİ

Kan Glukozu: Kan glukoz testleri diyabetin kontrolünü sağlamada idrar testlerinden daha güvenilirdir.

* Micral test çubukları

Kan glukozunuzu ne zaman ölçmelisiniz?

• Sabah NPH (orta etkili) insülin kullanılıyorsanız, kan glukozunuzu sabah kahvaltısından ve akşam yemeğinden önce ölçmelisiniz.
• Kristalize (kısa etkili) insülin kullanıyorsanız, enjeksiyondan 3-4 saat sonra kan glukozunuzu ölçmelisiniz.
• Oral antidiyabetik hap kullanıyorsanız sabah kahvaltısı ve akşam yemeği öncesi, şekerinizi tıbbi beslenme tedavisi ile kontrol ediyorsanız sabah kahvaltıdan önce ve herhangi bir ana öğünden 2 saat sonra ölçüm yapılmalıdır.


Kan glukozu ölçüm sayısı ne olmalıdır?

• Diyabet tanısı yeni konmuşsa, hipoglisemi belirtilerini hissetmeyen diyabetlilerde, brittle diyabetlilerde, gebe diyabetlilerde günde 4-7 kez kan şekeri ölçümü yapılmalıdır. En sık kullanılan yöntem:
• Sabah aç karnına
• Öğle yemeği öncesi saat: 12:00’de
• Akşam yemeği öncesi saat: 18:00’de
• Gece yatmadan önce saat: 22:00’de
• Haftada bir gün gece 03:00’de

• Diyabet kontrolünüz çok iyi ise, haftada 1-2 gün günde 4 kez yada her gün farklı bir zaman diliminde ve haftada bir gün gece saat 03:00’te kan şekeri ölçülmelidir.
• Tıbbi beslenme tedavisi veya oral antidiyabetik alan Tip 2 diyabetlilerde diyabet kontrolü iyi ise, haftada 1-2 gün aç iken ve gece yatmadan önce (saat 22-23 arası) kan şekeri ölçülmelidir. Diyabet kontrolü, kontrol sağlanana kadar günde 4 kez aç, ana öğünlerden 2 saat sonra, gece yatmadan önce ve haftada 1-2 kez gece 03:00’te kan şekeri ölçülmelidir.

Günümüzde evde kendi kendinize kan şekeri ölçmenizi sağlayan, kullanımı pratik ve kısa zamanda sonucu veren glukometriler üretilmiştir.

Kan testi yapmadan önce ellerinizi su ve sabunla yıkayın. Ellerinizi yıkamaktaki amaç, ölçüm sırasında parmaklarda şeker kalmışsa (örn; glukoz tabletlerinden veya yediğiniz şekerli bir besinden) test sonucu yanlış çıkabilir. Parmak uçlarınızı yanlardan delerseniz daha az ağrı hissedersiniz. Parmak delme aletinizi başkasıyla paylaşmayınız.

Kanda Keton: Bu güne kadar, kanda artan keton ancak idrarla ölçülebilirken günümüzde aynı kan şekerini ölçtüğünüz gibi kan ketonunu da glukometre aracılığıyla ölçebilirsiniz. Kanda keton ölçümünün yararı keton yükselmesini erken saptamaya imkan vermesidir. Sabah saatlerinde ölçülen ketonu yorumlamak zordur. Bu ketonlar gece aç kalmaya bağlı olabilir. Özellkle çocuklarda bulantı ve kusma varsa keton yönünden tetkik edilmesi gerekir.

HbA1c: Kırmızı kan hücrelerinde glukozun bağlı olduğu hemoglobin yüzdesini gösteren bir ölçü birimidir. Hemoglobin kırmızı kan hücrelerinde oksijeni bağlar ve taşınmasını sağlar. Test, 120 gün yaşayan ve daha sonra dalakta parçalanan kırmızı kan hücrelerine dayalıdır. Kısaca HbA1c son 2-3 ay içindeki ortalama kan glukozu düzeyini verir. HbA1c diyabet kliniğinde düzenli aralarla (en az 3-4 ayda bir) takip edilirse, bu bize glisemik kontrolünüzün yıl boyunca nasıl olduğunun iyi bir özetini verecektir.

Çocukluktan ergenliğe geçiş (puberte) döneminde büyüme hormonu salgılanır ve bu dönemde kan glukoz düzeyleri artar. Sonuç olarak puberte döneminde iyi bir HbA1c değeri elde etmek zordur.

HbA1c insülin kullanan diyabetlilerde yılda 4 kez, insülin kullanmayan diyabetlilerde yılda en az 2 kez bakılmalıdır.

HbA1c Düzeyiniz Nasıl Olmalı?

HbA1c değerlerinde bireysel farklılıklar olabilir, sizin için normal olan değeri diyabet ekibi ile konuşmalısınız.

 
Yapılan bir çok çalışma % 7-8’lik bir HbA1c değerinin uzun dönem komplikasyonları önemli ölçüde azalttığını göstermiştir. HbA1c’nin % 9 olması ise riskin önemli ölçüde artmış olduğunu gösteren bir uyarı işaretidir.

HbA1c düzeyinin çok düşük olması durumunda, ortalama kan glukozu düzeyiniz çok düşük olacaktır ve hipoglisemi riski artacaktır. Çok küçük çocuklarda (2 yaşından küçük) beyin halen gelişimini sürdürdüğünden, düşük kan glukozu ile birlikte yineleyen ciddi hipoglisemiYapılan bir çok çalışma % 7-8’lik bir HbA1c değerinin uzun dönem komplikasyonları önemli ölçüde azalttığını göstermiştir. HbA1c’nin % 9 olması ise riskin önemli ölçüde artmış olduğunu gösteren bir uyarı işaretidir.

HbA1c düzeyinin çok düşük olması durumunda, ortalama kan glukozu düzeyiniz çok düşük olacaktır ve hipoglisemi riski artacaktır. Çok küçük çocuklarda (2 yaşından küçük) beyin halen gelişimini sürdürdüğünden, düşük kan glukozu ile birlikte yineleyen ciddi hipoglisemi ve konvülsiyonlar beyne zarar verebilir. Okul öncesi çocuklarda ciddi hipoglisemiden kaçınmak öncelikli hedef olmalıdır.

Fructosamine : Kandaki proteinlere bağlı olan kan glukozu miktarını ölçen bir yöntemdir. Bu ölçüm son 2-3 hafta içindeki kan glukozu düzeyini gösterir. Fructosamine yeni bir tedavi yöntemine başlamanız gibi glisemik kontrolünüzdeki kısa süreli değişikliklerde iyi bir göstergedir. Uzun süreli glisemik kontrol için rutin olarak önerilmeyen bir testtir.

Yapılan bir çok çalışma % 7-8’lik bir HbA1c değerinin uzun dönem komplikasyonları önemli ölçüde azalttığını göstermiştir. HbA1c’nin % 9 olması ise riskin önemli ölçüde artmış olduğunu gösteren bir uyarı işaretidir.

HbA1c düzeyinin çok düşük olması durumunda, ortalama kan glukozu düzeyiniz çok düşük olacaktır ve hipoglisemi riski artacaktır. Çok küçük çocuklarda (2 yaşından küçük) beyin halen gelişimini sürdürdüğünden, düşük kan glukozu ile birlikte yineleyen ciddi hipoglisemi ve konvülsiyonlar beyne zarar verebilir. Okul öncesi çocuklarda ciddi hipoglisemiden kaçınmak öncelikli hedef olmalıdır.

Fructosamine : Kandaki proteinlere bağlı olan kan glukozu miktarını ölçen bir yöntemdir. Bu ölçüm son 2-3 hafta içindeki kan glukozu düzeyini gösterir. Fructosamine yeni bir tedavi yöntemine başlamanız gibi glisemik kontrolünüzdeki kısa süreli değişikliklerde iyi bir göstergedir. Uzun süreli glisemik kontrol için rutin olarak önerilmeyen bir testtir.

Yapılan bir çok çalışma % 7-8’lik bir HbA1c değerinin uzun dönem komplikasyonları önemli ölçüde azalttığını göstermiştir. HbA1c’nin % 9 olması ise riskin önemli ölçüde artmış olduğunu gösteren bir uyarı işaretidir.

HbA1c düzeyinin çok düşük olması durumunda, ortalama kan glukozu düzeyiniz çok düşük olacaktır ve hipoglisemi riski artacaktır. Çok küçük çocuklarda (2 yaşından küçük) beyin halen gelişimini sürdürdüğünden, düşük kan glukozu ile birlikte yineleyen ciddi hipoglisemi ve konvülsiyonlar beyne zarar verebilir. Okul öncesi çocuklarda ciddi hipoglisemiden kaçınmak öncelikli hedef olmalıdır.

Fructosamine : Kandaki proteinlere bağlı olan kan glukozu miktarını ölçen bir yöntemdir. Bu ölçüm son 2-3 hafta içindeki kan glukozu düzeyini gösterir. Fructosamine yeni bir tedavi yöntemine başlamanız gibi glisemik kontrolünüzdeki kısa süreli değişikliklerde iyi bir göstergedir. Uzun süreli glisemik kontrol için rutin olarak önerilmeyen bir testtir.
Milroalbüminüri: Kronik kopmplikasyonların oluşumundaki risk faktörlerinin azaltılmasının ve iyi metabolik kontrol göstergelerinin arasında albüminüride vardır. Milroalbüminüri testi 3 yöntemle yapılabilir: İdrarda keton ölçümü ve dikkat etmeniz gerekenler Böbrek eşiği nedir?